سئوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 9

فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………. 10

تعاریف عملیاتی متغیرها………………………………………………………………………………………. 11

فصل دوم

تاریخچه فشار روانی…………………………………………………………………………………………… 13

تعاریف و نظریه های فشار روانی……………………………………………………………………………. 16

علل استرس……………………………………………………………………………………………………… 23

عوامل موثر در تشدید فشار روانی……………………………………………………………………………. 26

عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی…………………………………………………………………………….. 37

ارزشیابی و آزمونهای پیشرفت تحصیلی……………………………………………………………………. 51

تحقیقات انجام در داخل و خارج…………………………………………………………………………… 53

فصل سوم

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….. 59

جامعه…………………………………………………………………………………………………………….. 59

نمونه و نمونه گیری……………………………………………………………………………………………. 60

ابزار جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………………………. 60

روائی و اعتبار مقایس سنجش احساس فشار روانی………………………………………………………. 61

روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 62

یافته های پژوهش……………………………………………………………………………………………… 63

 

فصل چهارم

جداول……………………………………………………………………………………………………………. 62

فصل پنجم

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………… 74

پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………….. 78

محددیت ها……………………………………………………………………………………………………… 81

منابع………………………………………………………………………………………………………………. 83

« پرسشنامه سنجش احساس فشار روانی اوسولا ماركهام‌»

 

چكیده تحقیق:

در این تحقیق به بررسی رابطة بین فشار روانی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهرستان ابهر پرداخته‌ایم. نمونة تحقیق 372 نفر ( 191 نفر دختر و 181 پسر ) از دانش‌آموزان مذكور را شامل می‌شود، كه در سال تحصیلی 87-86 مشغول به تحصیل بوده‌اند. روش این تحقیق توصیفی و از نوع میدانی بوده و ابزار جمع‌ آوری اطلاعات،‌برای متغیر فشار روانی، پرسشنامة اورسولا ماركهام است كه احساس فشار روانی را می‌سنجد. برای گردآوری اطلاعات متغیر پیشرفت تحصیلی، ضمن مراجعه به كارنامه‌های تحصیلی دانش‌آموزان درسال تحصیلی87-86 ،  معدل آنان ثبت شده است. داده‌های به دست آمده با بهره گرفتن از روش های آماری تجزیه و تحلیل گردیده و فرضیه‌های تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها حكایت از آن می‌كند كه میزان فشار روانی دختران بیشتر از میزان فشار روانی پسران است. همچنین میزان پیشرفت تحصیلی دختران بیشتر از میزان پیشرفت تحصیلی پسران است. ولی رابطه‌ای بین میزان فشار روانی و میزان پیشرفت تحصیلی دختران دیده نشده، همچنین بین میزان فشار روانی و میزان پیشرفت تحصیلی پسران رابطة معناداری مشاهده نشده است. اثر متقابل جنس و پایه ‌های تحصیلی بر روی فشار روانی دانش‌آموزان نیز معنی‌دار نیست.

 

 

فصل اول :

ـ مقدمه

ـ بیان مسئله

ـ اهمیت و ضرورت تحقیق

ـ اهداف تحقیق

ـ سوالات تحقیق

ـ فرضیه ها

ـ تعاریف عملیاتی متغیرها

 

مقدمه:

« رهایی كامل از تنیدگی مرگ است. »

                                                                          « هانس سلیه»

تمدن و تقدس هر جامعه‌ای مدیون آموزش و پرورش آن جامعه است. بدون داشتن یک نظام آموزشی و تربیتی صحیح، انتظار هیچگونه پیشرفت و تمدنی را نمی‌توان از جامعه داشت. با بررسی و تحقیق در اوضاع و احوال ملتها و شناخت عوامل پیدایش حیات و مرگ تمدنها در می‌یابیم كه آن قوم و ملتی در مبارزه با جهل و نادانی به پیروزی رسیده و در پی‌ریزی و پیشبرد تمدن بشری نقش موثری داشته است كه بیشترین تلاش و كوشش را صرف بهبود نظام تعلیم و تربیت آحاد جامعه خویش كرده است. هر كشوری كه قصد دارد به پیشرفت و تكامل و ترقی در زمینه‌های فرهنگی، صنعتی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی و …. دست یابد، باید از یكسری اصول و قوانین علمی و عملی بهره جوید. در این راستا بدون بهره‌گیری شایسته معلمان عزیز از

 روش های صحیح تدریس و آشنایی با اصول مشاورة كودك و نوجوان، پیشرفتی در تحصیل دانش آموزان و در نتیجه پیشرفت جامعه حاصل نخواهد شد، چرا كه همانگونه كه اطلاع داریم اگر همه دانش آموزان را نگوئیم ولی اكثر دانش‌آموزان در طول تحصیل، مشكلات بخصوصی را دارند كه در نهایت استرس و فشارهای روانی را به دنبال دارد.

این روزها موضوع فشار روانی ناشی از كار و زندگی در میان عامة مردم، متخصصان آموزشی، مددكاران اجتماعی،‌متخصصان بهداشت و سایر كسانی كه مسؤلیت بهزیستی مردم را به عهده دارند، بسیار رایج بوده و در رأس امور قرار دارد. افراد جامعه كنونی بیش از پیش نسبت به استرس و پیامدهای آن هوشیار شده‌اند. بزرگسالان و نوجوانان و حتی كودكان از آلودگی محیط زیست، امكان وقوع یک جنگ هسته‌ای، به پایان رسیدن منابع طبیعی و خطرآزمایشهای هسته‌ای، وجود افزودنیهای غذایی و مواد سرطان‌زا سخنی می‌گویند و تمامی این مسائل بخشی از زندگی روزمره را تشكیل می دهند. والدین و فرزندان می‌دانندكه هستة خانوادگی دگرگون شده زندگی عصر ما چنان است كه در اغلب خانواده‌ها پدر و مادر هر دو باید كار كنند تا بتوانند هزینه‌های روزافزون را تامین نمایند. طلاق افزایش یافته، ازدواج مجدد هم امری ناممكن نیست. افزون بر این رسانه‌های گروهی افراد را به مشاهده صحنه‌های جنگ، خشونت، تخریب و شقاوت و بی‌رحمی، مرگ و كشتار عادت داده‌اند. هشیاری فزاینده نسبت به رویدادهای ضربه آمیز زندگی لزوم توجه را به واكنشهای افراد‌و‌شیوه‌ای‌كه در رویارویی با عناصر‌تنیدگی‌را اتخاذ‌می‌كنند، ضروری‌كرده‌است.

استرس می‌تواند پیامدهایی داشته باشد. یكی از عوارض آنی و شایع استرس، اضطراب است. و عمومیت آن در سطح بین المللی به حدی است كه این قرن را قرن اضطراب نامیده‌اند و می‌گویند این قرن، قرن دلهره و نگرانی است، انسانها در هر سطح و شرایطی كه باشند، به نحوی اسیر دلهره و اضطرابند و این امر ریشه و منشا بسیاری از بیماریهای روانی می‌تواند باشد

با وجود تمام مسائل مربوط به استرس و نتایج خطرناك آن، می‌توان گفت كه مهمتر از وجود عوامل استرس‌زا در زندگی، روش های مقابله با آن عوامل است و تحقیقاتی كه در ارتباط با نحوه جلوگیری و رفع استرس برروی آنچه كه روانشناسان، رفتار سازگاری یا مقاوم بودن می‌نامند، انجام گرفته است، نشان می‌دهد كه بعضی از گروه های جامعه، سالم زندگی می‌كنند و طول عمرشان زیاد است و به این نتیجه رسیدند كه پیشرفت و موفقیت در زندگی از عوامل اساسی زندگی سالم و طولانی بوده است. (شاملو، سعید ، بهداشت روانی ، انتشارات  رشد ، تهران ، 1378)

بی‌شك پیشرفت در تعلیم وتربیت هم می‌تواند در وضعیت زندگی جوامع گوناگون نتیجه مثبت داشته باشد. بنابراین توجه به پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان و اینكه چه عواملی می تواند در این مهم دخالت داشته باشد، می‌تواند در حل برخی از مشكلات انسانها مفید واقع شود. وقتی وجود استرس، پیامدهای منفی دارد و پیشرفت و كسب موفقیت نتایج مثبتی به دنبال دارد، ناگهان چگونگی رابطه استرس و پیشرفت تحصیلی در ذهن تداعی می شود. و به همین علت تحقیق حاضر تلاشی در جهت بررسی رابطه فشار روانی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شهرستان ابهر است.

 

 

بیان مسأله:

همه معلمین در طول زندگی حرفه‌ای خود همواره با دانش آموزانی مواجه شده‌اند كه علیرغم شروع خوب و مناسب فعالیتهای تحصیلی و كسب مدارج ممتاز و عالی در پایه‌های تحصیلی با افت عملكرد تحصیلی مواجه شده‌اند. و برای كمك به این دسته از دانش‌آموزان، دنبال علت و راهكار می‌گردند. والدین آنها نیز برای جلوگیری از افت هرچه بیشتر آنها طالب راهكارهای عملی هستند. حتی گاهی خود دانش‌آموزان نیز با مراجعه به مشاورین از وضعیت تحصیلی خود رضایت نداشته و ابراز ترس و نگرانی می‌كنند و افت تحصیلی و شكست تحصیلی، مسائل فردی و شخصی زیادی برای یادگیرنده ایجاد می‌كند، مسائلی از قبیل مشكلات عاطفی، روانی مانند استرس. در تحقیق موجود، محقق سعی دارد بداند كه آیا رابطه‌ای بین فشار روانی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهرستان ابهر وجود دارد؟ و اگر رابطه‌ای وجود دارد، این رابطه تا چه حد و چگونه است؟

 

 

اهمیت و ضرورت تحقیق:

به طور قطع سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی دانش‌اموزان برای متوّلیان تعلیم و تربیت و سیاستگذاران سلامت و بهزیستی ، قابل توجه و اهمیت است. همچنین والدین نیز، سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی فرزندان خود را خواهان می‌باشند. سالانه هزینه‌های هنگفتی صرف آموزش و پرورش فرزندان این آب و خاك می‌گردد و اگر مسئولین در جهت رشد و توسعة تعلیم و تربیت سرمایه‌های این مملكت ناتوان باشند، آیندة كشوربه مخاطره خواهد افتاد. بنابراین ضرورت دارد كه با توجه به عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان، در محقق ساختن اهداف آموزش و پرورش كوشا باشیم. لذا توجه به زندگی پراسترس جامعه كنونی و اینكه آیا رابطه‌ای بین فشارهای روانی و پیشرفت تحصیلی وجود دارد یا نه، می‌تواند كمكی در رسیدن به این هدف باشد.

 

اهداف تحقیق:

هدف كلی: محقق سعی دارد در این تحقیق به بررسی رابطه بین فشار روانی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهرستان ابهر بپردازد.

      هدف كاربردی: با تشخیص رابطه فشار روانی و پیشرفت تحصیلی، می‌توان با بهره گرفتن از شیوه‌های درست تحصیلی و تربیتی در خانواده ها و نیز در مدارس به هرچه بیشتر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان كمك نمود.

سؤالات تحقیق:

    الف- سؤال اصلی تحقیق:

1. آیا بین فشار روانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانهای شهرستان ابهر رابطه‌ای وجود دارد؟

ب- سؤالات فرعی تحقیق:

1. آیا پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر متفاوت است؟

متغیرهای پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………10

تعاریف نظری وعملیاتی واژه ها ومفاهیم ……………………………………………………………………………………………………..10

فصل دوم ( پیشینه و ادبیات پژوهش ) ……………………………………………………………………………………….20

مرور پیشینه …………………………………………………………………………………………………………………………………….21

نظریه پالایش ……………………………………………………………………………………………………………………………………39

وضع تحصیلی دانش آموز پرخاشگر ………………………………………………………………………………………………………….41

خصوصیات شخصیتی دانش آموزان پرخاشگر ………………………………………………………………………………………………44

راه های اصلاح و مهار پرخاشگری …………………………………………………………………………………………………………..47

فصل سوم ( روش تحقیق ) ………………………………………………………………………………………………………..49

جامعه مورد مطالعه پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….50

نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………………………………………………………………………….50

ابزار پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………..51

روش آماری مربوط به فرضیه ………………………………………………………………………………………………………………..52

روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………….52

فصل چهارم ( یافته ها وتجزیه وتحلیل آنها ) ……………………………………………………………………………..53

جدول ……………………………………………………………………………………………………………………………………………54

انجام محاسبات ………………………………………………………………………………………………………………………………….57

جدول میانگین و انحراف استاندارد ……………………………………………………………………………………………………………59

فصل پنجم ( بحث ونتیجه گیری ) ……………………………………………………………………………………………….60

بحث و نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………………….61

محدودیتها ونارسائیهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………….62

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………………….63

منابع وماخذ ……………………………………………………………………………………………………………………………….65

ضمائم پیوست (پرسشنامه)………………………………………………………………………………………………………………68

 

 

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان پرخاشگری نوجوانانی است که از بازیهای الکترونیکی و رایانه ای خشن استفاده می کنند . جامعه پژوهشی حاضر را دانش آموزان پسر دوره ابتدایی شهرستان خرمدره تشکیل می دادند .

در این پژوهش با بهره گرفتن از نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 50 نفر از دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی شهرستان خرمدره از دو مدرسه به عنوان نمونه انتخاب شدند و سپس تست پرخاشگری آیزنیک در اختیار آنها قرار داده شد و از آنها خواسته شد که به این سوالات با بلی و خیر پاسخ دهند .

برای آزمودن فرضیه پژوهش ازروش t   مستقل درسطح معنی داری  a = 0/05  استفاده گردید .

نتایج بدست آورده نشان دادند که بین میانگینهای مورد مقایسه تفاوت معنی داری وجود دارد در نتیجه بین استفاده از بازیهای الکترونیکی خشن و پرخاشگری نوجوانان پسر دوره ابتدایی شهرستان خرمدره رابطه معنا داری وجود دارد . بنابراین فرضیه پژوهش تایید می گردد و فرض صفر رد می شود .

 

 

مقدمه

ما اکنون در جامعه متمدن عصر حاضر زندگی می کنیم که در آن خشونت بین افراد از نظر قانونی جرم بحساب می آید و پرخاشگری با دیگران نیز مقابله به مثل آنان را به دنبال می آورد و ممکن است زنجیره ای از اختلافات بعدی را سبب شود ( لطف آبادی ) .

نوجوانی یکی از بحرانی ترین دوران زندگی انسان است که در این دوران با مشکلات فراوانی دست به گریبان است با فرا رسیدن دوران بلوغ مزاج کودکان طوفانی می شود انقلاب و دگرگونی همه جانبه ای در جسم و روان آنان پدید می اید ممکن است پرخاشگر شود یا آرام و ساکت ، تمام جنبه های

 حیوانی و انسانی که در وجودش نهفته است بر اثر ترشح هورمونهای بلوغ ظاهر و آشکار شود ( آدلر ، 1378 ، ترجمه سروری ) .

در جهان معاصر پیشرفت علوم نه تنها بر سطح زندگی و فضا و محیطی که انسانها در آنجا زندگی می کنند تاثیر گذاشته بلکه قوانین و قواعد حاکم بر ارتباط و تعامل بین انسانها و نگرش آنها را نسبت به خود ، و به دیگران و به جهان تغییر داده است .

چنانچه دنیای نوجوانان نیز از این تغییرات مصون نمانده است و یکی از جلوه های این تغییر و دگرگونی تغییر در نوع سرگرمیها و یا گذراندن اوقات فراغت این قشر از جامعه است که نمود بارز آن را می توان در ظهور و گسترش بازیهای الکترونیکی مشاهده کرد .

به این تربیت با ظهور و گسترش این بازیها ، روز به روز شرکتهای سازنده بازنده بازیهای جدیدتری را به بازار عرضه کرده اند ، به طوری که سال به سال به بهبود و کیفیت دستگاه های ساخته شده افزوده گشته و بازیهای متنوعی نیز ارئه می شد ، و هر بازی ارائه شده نسبت به بازیهای قبلی از درجه و شدت خشونت زیادی برخوردار بود .

ناگهان با افزایش خشونت در این بازیها ، کودکان و نوجوانان بسیاری به سمت اینگونه بازیها گرایش یافتند ، تا زمانیکه امروزه تاثیرات این چنین بازیها در کودکان و نوجوانان تبدیل به ناهنجاری در رفتارها و تعاملات اجتماعی شده است .

بدیهی است که در هزاره جدید خشونت نوجوانان یکی از بزرگترین مسائل رو در روی جوامع است .

لذا روانشناسان و متخصصان معتقدند که این بازیها مانند بسیاری از وسایل دیگر می بایستی تحت نظارت والدین برای کودکان و نوجوانان استفاده شود و استفاده افراطی و بی نظارت بر آنها نیز آثار مخرب و بسیار خطر ناک را در پی خواهد داشت .

 

 

بیان مسئله

با توجه به تغییر و تحولات صنعتی که در کشورها بوجود آمده و کشور را تقریبا می توان جزء آن کشورهایی قرار داد که در حین گذر از سنتی به صنعتی می باشد . ورود صنعت به درون خانواده ها و تغییر رفتار خانواده و تغییر نظام آموزش و پرورش همه و همه عواملی است که دست به دست می دهند و باعث می شوند نسل در گذر جامعه سنتی به صنعتی به فرهنگ صنعتی شدن رسیده باشند و نه از حالت سنتی خود در آمده باشند و اینها عواملی است که باعث بوجود آمدن اختلال و انحرافات اجتماعی می شود . ورود بازیهای ویدئویی و رایانه ای و تلویزیونی که دارای بخش بخش عمده ای از بازیهای خشن و ظاهری کشنده و مخرب هستند و خود کشی ها در تلویزیون وجود برنامه های خشونت بار در برنامه های کارتونی کودکان و در سریالهای تلویزیونی و فیلمهای پلیس همه و همه در رفتار کودکان در خانواده و مدرسه و جامعه تعمیم می یابد و طی تحقیقاتی متعدد نشان داده اند که نوجوانان بلافاصله پس از دیدن برنامه ای خشونت بار به همسالان خود در خانواده یا مدرسه تعرض می کنند و رفتار خشن خشن بروز می دهند .

با توجه به اهمیت موضوع یعنی پرخاشگری که می تواند سدی باشد در جهت تحصیل و تربیت دانش آموزان و همچنین باعث ایجاد بی نظمی در محیط آموزشی شده و نهایتا موجب آزار و اذیت دانش آموز می گردد همچنین خود آزاری برای افراد پرخاشگر را سبب می شود لذا اگر رفتارهای پرخاشگرانه نوجوانان دانش آموز حل نشود برای مدرسه و جامعه مضراتی را فراهم می کند . لذا برای برطرف کردن این مشکل و شناخت نقش عوامل موثر در این مسئله را مورد بحث و بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می دهیم .

بنابراین آنچه برای پژوهشگر در این تحقیق به صورت سوال مطرح است این است که آیا بین استفاده از بازیهای الکترونیکی و رایانه ای خشن با پرخاشگری در بین نوجوانان رابطه ای وجود دارد یا خیر ؟

 

اهمیت و ضرورت تحقیق

با آگاهی از این واقعیت که انسان دارای اختیار و اراده می باشد و نسبت به سایر موجودات از اختیار بزرگ و ویژه ای برخوردار می باشد و می تواند با بکارگیری قوه عقل و ناطقه خویش و همچنین کسب علم و دانش بر وسعت بینش خود بیفزاید و سلامت روانی خود را حفظ نماید که در خانواده و اجتماع نیز تاثیر مطلوب و بهینه ای داشته باشد و به پیشرفت بشر خدمت کند با تفاسیر امروز در جوامع سلامت روانی و بهداشت روانی رو به تهدید است و پرخاشگری چه به صورت کلامی و غیر کلامی افزایش یافته و با وجود راحت تر شدن زندگی و امکانات بیشتر در بهبود رفتار سالم به دور از خشونت و پرخاشگری کمتر اقدام و پیشرفتی حاصل شده است و چون خشونت و پرخاشگری باعث مسائل و مشکلات متعددی در روان فرد ، خانواده ، مدرسه و جامعه می شود و کارآیی آنها را کم می کند لذا بوسیله ریشه یابی عوامل مهم بوجود آورنده پرخاشگری  که در حال حاضر فیلم های خشن  و بازیهای خشن الکترونیکی  و رایانه ای از مهم ترین علل می باشد .

می توان با تغییر و تعدیل در این برنامه ها و بازیهای الکترونیکی و رایانه ای و ساخت برنامه ها و بازیهای سازنده و مفید به پیشرفت و سلامت روانی افراد کمک نموده تا بدین وسیله جامعه ای به دور از خشونتی که در حال حاضر در آن موجود است داشته باشیم .

اغلب والدین تربیت فرزند را کاری ساده تلقی می کنند یا اینکه در بعضی موارد به آن اهمیت نمی دهند و یا اعتقاد دارند که هر کس می تواند از عهده تربیت فرزند خود بر آید اما به جرات می توان گفت که هر کاری نیاز به آگاهی و آشنایی دارد و والدین می باید به این مسئله توجه کنند و اطلاعات لازم را کسب نمایند .

عوامل محیطی تاثیری مهم در تغییر و یا تعدیل رفتارها دارند اما متاسفانه برخی از کارشناسان ، رفتار پدر و مادر را تنها عامل موثر در رفتار فرزندانشان می شمارند . طبیعی است که رفتار والدین بر رفتار کودکان تاثیر دارد اما نمی توان والدین را مسئول رفتار فرزندانشان دانست برخی از نوجوانان می توانند زندگی والدین خود را فلج کنند و همانطور که والدین در رشد و سلامت فرزندان خود تاثیر دارند ، فرزندان نیز دررفتارو سرنوشت خانواده خود موثرند . رفتار فرزندان، از تاثیر متقابل محیط ( موقعیت خانوادگی ، نحوه رفتار با آنها ) و شخصیت فردی آنها پیروی می کند .

اگر در دوران رشد واکنشها و رفتار والدین به موقع و به جا صورت گیرد کودک و نوجوان از تعادل شخصیت برخوردار می شود و در غیر اینصورت باید در انتظار عدم تعادل روحی و روانی و واکنشهای ناسازگارانه بود .

بنابراین با توجه به اهمیت دوران نوجوانی و مشکلاتی که در این دوران ممکن است برای نوجوان و جامعه پیش آید لازم است که بررسیهای دقیق تری در مورد نوجوانی و مشکلات آنان انجام گیرد ( نجاتی – حسین ، روانشناسی نوجوانی ، چگونگی رفتار با نوجوان ، ص 88 ) .

یکی از این مشکلات و معضلات امروزی که گریبان گیر کودکان و نوجوانان کشور شده گرایش کودکان و نوجوانان به سمت بازیهای کامپیوتری و ویدئویی خشن می باشد . کودکان و نوجوانانی که ساعتها اوقات فراغت خود را صرف چنین بازیها می کنند . نهایتا آنهایی که بازیهای خشونت بار انجام داده اند ، این ارتباط آنها را بسوی رفتارهای پرخاشگرانه سوق میدهد ، معمولا گزارش شده است که مردها بیشترین خشونت را نسبت به زنان از خود نشان میدهند بنابراین مردها نسبت به زنها بسیار آسیب پذیر می باشند ( اینترنت ، Web –  MD  – 2002  –  یک شبکه اختصاصی تلویزیونی ) .

هدف پژوهش

با توجه به رواج روز افزون بازیهای کامپیوتری و ویدئویی که بصورت تفریح میتواند تاثیر قوی در رفتار کودک و نوجوان داشته باشد . پژوهشگر می خواهد بررسی کند که آیا در بین عوامل محیطی مختلفی که بر شخصیت و رفتار نوجوان تاثیر می گذارد و یکی از آنها تاثیر بازیهای کامپیوتری و ویدئویی خشن بر پرخاشگری نوجوانان است آیا پرخاشگری نوجوانانی که ازاین بازیها استفاده می کنند بیشتر از نوجوانانی است که از این بازیها استفاده نمی کنند .

با توجه به مطالب ذکر شده این پژوهش چند هدف ویژه را دنبال و بررسی می کند :

1- مطالعه و بررسی اعمال و رفتار نوجوانانی که با بازیهای کامپیوتری و ویدئویی خشن ارتباط داشته اند ، نسبت به نوجوانانی که با اینگونه بازیهای خشن ارتباط نداشته اند .

2- مطالعه و بررسی اینگونه بازیهای کامپیوتری و ویدئویی خشن علاوه بر ایجاد پرخاشگری در نوجوانان چه آسیبی به مهارتهای اجتماعی ، سلامت روانی ( نوجوانان ) وارد می سازند .

3- مطالعه و بررسی عملکرد تحصیلی نوجوانانی که با بازیهای کامپیوتری و ویدئویی خشن ارتباط داشته اند ، نسبت به نوجوانانی که با بازیهای خشن ارتباط نداشته اند .

فرضیه پژوهش

 

مقدمه

اینترنت (Internet) كه در ابتدا به منظور برقراری ارتباط بین پژوهشگران وزارت دفاع آمریكا راه اندازی شد، امروزه با رشد چشمگیر تعداد كاربران، بصورت شبكه عظیم جهانی درآمده است. (1)بطوری كه طبق تخمین دانشمندان تعداد كاربران از 500000 نفر در سال 1989 به حدود 700 میلیون نفر در سال 2004 رسیده است. (2)

اینترنت برای مردم این نسل امكانات بسیار زیادی در جهت دستیابی به انواع اطلاعات، برقراری ارتباط با مردم كشورهای مختلف، دانشگاه ها و كتابخانه‌های بین‌المللی وامكان خرید و فروش كالا وهزاران امكانات متنوع دیگر فراهم آورده است.(1)

با رشد سریع تعداد كاربران در كنار فواید بیشمار اینترنت، سوالاتی در زمینه اثرات نامطلوب آن بر انسانها، مطرح می‌شود. بطوریكه این موضوع نظر دانشمندان بسیاری را در سالهای اخیر جلب كرده است.

در تحقیقات مختلف گزارش شده بعضی كاربران اینترنت الگوی مصرفی خاصی دارند كه باعث شده در زندگی عادی آنان اختلالاتی بوجود آید بطوریكه گزارشهای زیادی در زمینه پیامدهای سوء استفاده از اینترنت در روابط خانوادگی، تحصیلی و شغلی افراد وجود دارد. تعابیر مختلفی برای این نوع مصرف از سوی دانشمندان پیشنهاد شده كه رایج ترین آن، اصطلاح”اختلال اعتیاد به اینترنت”(Internet addiction Disorder) است (3) كه در DSM-IV-TR در گروه اختلال كنترل تكانه كه به گونه ای دیگر مشخص نشده است (NOS = Non Other wise  Specified)، قرار می‌گیرد. (4)

با وجود اینكه فرضیات فراوانی درباره ماهیت اثرت اینترنت بر سلامت روان مردم وجود دارد، اما تحقیقات كمی‌درباره این ارتباط انجام شده است. و به علت ناشناخته بودن آن در محافل علمی، این اثرات معمولا از دید متخصصان پوشیده می ماند. (5)

این تحقیقات تا كنون ارتباط بین اعتیاد به اینترنت با اضطراب اجتماعی، منزوی بودن(Loytsker,Aiello، 1997 )(6) افسردگی (Rodgers,Young، 1998) (2)، (Orazack، 1999 )(7)، رفتار جنسی تكانه‌ای (Cooper و همكاران) (2) و.. . را نشان داده‌اند.

با توجه به رشد سریع اینترنت در ایران و اهمیت سلامت روان در كاربران اینترنت و تحقیقات محدود در این زمینه، بر آن شدیم این پژوهش را با هدف بررسی ارتباط بین اعتیاد به اینترنت و سلامت روان انجام دهیم.

 

 

سلامت روان:

سلامت و بیماری:

سلامت و بیماری مفاهیمی‌دارای همپوشانی هستند كه در طیفی گسترده قرار دارند. یک طرف طیف را سلامت وضع جسمی، روانی و اجتماعی مطلوب، تشكیل می‌دهد كه در طول زمان، متغیر است. طرف دیگر، طیف بیماری قرار دارد كه با علائم بیماری وناتوانی توام است. در طول تاریخ بویژه در قرن بیستم، در مقایسه با گذشته الگوی بیماری تغییر كرده است. نظریه های مربوط به جسم، روندهای بیماری و وضع روانی، از هزاران سال پیش به بعد تغییر یافته است. زمانی مردم معتقد بودند كه بیماری بوسیله ارواح خبیثه وعوامل مشابه بوجود می آیند. در بین سالهای 500 تا 300 پیش از میلاد مسیح، فلاسفه یونانی نخستین نظریه را درباره سلامت و بیماری ارائه دادند. آنان سعی كردند توضیح دهند كه بیماری چگونه بوجود می آید و اظهار كردند كه جسم و روان موجودیتی جداگانه دارند. در دوران قرون وسطی، كلیسا بر نظریه های بیماری، تاثیری وافر گذاشت و مصرا بر این عقیده بودند كه دلایلی جادویی درباره بیماری وجود دارد. فلاسفه و دانشمندان، از قرن هفتم تا بیستم، زیر بنای الگوی زیستی-پزشكی را در بیان مفهوم سلامت و بیماری، پایه ریزی كردند.

الگوی زیستی- پزشكی بسیار مفید بوده است و پژوهشگران توانستند به پیشرفتهای زیادی در اغلب بیماریهای عفونی نائل آیند. اما اغلب پژوهشگران امروزه به این نتیجه رسیده‌اند كه جنبه های فردی بیماران، سوابق، روابط اجتماعی، شیوه زندگی، شخصیت و فرایندهای روانی آنان باید در بیان مفهوم سلامت و بیماری در نظر گرفته شود. در نتیجه، الگوی زیستی-روانی-اجتماعی به عنوان پیشرفته ترین نظریه، مورد قبول واقع شده است. در این الگوی جدید، سیستمهای زیستی، روان شناختی و اجتماعی همواره بر یكدیگر تاثیر می‌گذارند و هر یک در دیگری تغییراتی ایجاد می‌كند. دیدگاه فراخنای زندگی نیز با در نظر گرفتن تاثیر رشد در سلامت و بیماری، بعد مهم دیگری به این الگو افزوده است.

 

دورنمای پیشگیری از بیماری‌ها:

بنا به گفته متخصصین بهداشت عمومی، اگر چه علم و فن‌آوری در درمان بیماری‌ها نقش عمده‌ای داشته‌اند، پیشرفتهای اساسی در بهداشت نه از راه تشخیص ودرمان، بلكه از راه پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقاء سلامت بدست آمده‌اند. پیشگیری از بیماری‌ها در سه سطح تعریف می‌شود:

1-پیشگیری اولیه: شامل اقداماتی است كه به منظور پرهیز از بیماری یا جراحت انجام می‌گیرد. دو روش نوید بخش برای  پیشگیری اولیه وجود دارد. یكی درگیر كردن متخصصان حرفه پزشكی و پیرا پزشكی در آموزش ارتقای سلامت به بیماران(Levin و همكاران، 1992؛Radecki، Branton، 1992) و دوم استفاده از پرسشنامه هایی كه در تشخیص عوامل خطرزا و رفتارهای غیر بهداشتی كه  نیاز به اصلاح دارد، به بیماران كمك میكند(Wise، 1986)

2-پیشگیری ثانویه: شامل اقداماتی است كه به منظور تشخیص و درمان بیماری یا جراحت در مراحل اولیه انجام می‌شود. به عنوان مثال معاینات

 پزشكی سالیانه.

3-پیشگیری ثالث: جراحات شدید یا بیماریهای پیشرفته، معمولا به آسیبهای برگشت ناپذیر یا دائم منجر می‌شود. پیشگیری ثالث شامل اقداماتی است كه سبب كند شدن یا مهار آسیب می‌گردد، از معلولیت جلوگیری می‌كند و موجب توانبخشی بیمار می‌شوند.

 

 

روش هایی برای ارتقای وضعیت سلامت:

هدف برنامه‌های ارتقای سلامت، تشویق به انجام رفتارهای بهداشتی به وسیله آموزش این رفتارها و چگونگی صحیح انجام گرفتن آنها و همچنین متقاعد ساختن افراد به تغییر عادتهای غیر بهداشتی است. از جمله روش های برای ارتقای وضعیت سلامت، می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:

 

1-اخطارهای ترس برانگیز

بر اساس الگوی باور بهداشتی، احتمال در پیش گرفتن رفتارهای بهداشتی در كسانی بیشتر است كه معتقدند در معرض خطر مشكلات بهداشتی جدی قرار دارند. به عبارت دیگر، ترس، انگیزه ای برای پرداختن به وضع سلامتشان شده است.

 

2-در اختیار گذاردن اطلاعات:

كسانی كه می خواهند زندگی سالمی‌داشته باشند، به اطلاعات نیاز دارند، آنان باید بدانند چه كاری را در چه وقت، در چه جایی و چگونه انجام دهند.

 

3-روش های رفتاری:

روش های رفتاری، مستقیما بر بهبود رفتار پیشگیرانه تمركز دارند. چنین روش هایی شامل كاراموزی یا راهنمایی هایی ویژه برای درنظر گرفتن یک رفتار، وتهیه تقویمی‌برای یادآوری زمان انجام دادن رفتار مورد نظر ویادآورهای قرارهای ملاقات می‌شود.

 

مقدمه                                               3

اهمیت ضرورت تحقیق                                   5

اهداف تحقیق                                         6

بیان مسئله                                          6

فرضیه های تحقیق                                     7

متغیرهای تحقیق                                      8

پذیرش اجتماعی                                   8

ویژگیهای شخصیتی                                     9

فصل دوم

(پیشینه و ادبیات تحقیق)

منابع فصل دوم                                   11

دو نقش اساسی جامعه پذیری                                12

جامعه پذیری انتظاری                                     12

عوامل یا كارگزاران جامعه پذیری                           16

ساز و كارهای جامعه پذیری                                20

طبقه اجتماعی                                        22

نظریه های جامعه پذیری                               24

نظریه های جامعه شناختی جامعه پذیری                      25

مید رشد خود را سه مرحله نشان می دهد                          28

نظریه های روان شناختی جامعه پذیری                        30

 

عنوان                                                              صفحه

 

 

تضاد میان سه بخش شخصیت                              32

فرهنگ و شخصیت                                   38

تعریف فرهنگ                                         38

عناصر اصلی فرهنگ                                    39

ویژگیهای فرهنگ                                      42

مفهوم شخصیت                                     56

تأثیر فرهنگ در شخصیت                                58

شخصیت اساسی یا پایه                                 64

فرهنگ و بیماری                                      67

بررسی هشیاری                                    74

بررسی رفتار                                         75

بررسی ناهوشیار                                      77

بررسی علمی شخصیت                                78

تعریفهای شخصیت                                      79

ویژگیهای منحصر به فرد                               82

ذهنیت در نظریه های شخصیت                            87

سؤالهایی درباره ماهیت انسان                                  90

فصل سوم

(روش تحقیق)

جامعه مورد مطالعه                                   97

حجم نمونه،روش نمونه گیری                                97

ابزار اندازه گیری در تحقیق                              98

آزمون ویژگیهای شخصیتی مینه سوتا                          99

روش تحقیق                                           100

روش آماری مربوط به فرضیه ها                              101

 

عنوان                                                              صفحه

 

 

 

فصل چهارم

(یافته ها و تجزیه و تحلیل داده ها)

مقدمه فصل چهارم                                     103

فصل پنجم

(بحث و نتیجه گیری)

نتیجه گیری                                          117

پیشنهادات                                           119

محدودیت ها                                          120

منابع و مآخذ                                        121

 

چكیده :

هدف از تحقیق حاضر برسی پذیرش اجتماعی ویژگیهای شخصیتی در بین دانشجویان رشته های برق ومكانیک دانشگاه آزاداسلامی واحد ابهر كه فرضیه های عنوان شده عبارتند از اینكه بین ویژگیهای شخصیتی وپذیرش اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد وفرضیه های جزئی اینكه بین افسردگی هیپوكندریا ،هیستری ،پارانویا ،انحرافات اجتماعی ،وپذیرش اجتماعی رابطه وجود دارد كه جامعه مورد مطالعه عبارتند از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر در دو گروه مكانیک وبرق كه حجم نمونه بدست آمده 100نفر است كه آزمون ویژگیهای شخصیتی وپذیرش اجتماعی بر روی آن اجرا گردیده كه جهت آزمون فرضیه تحقیق از روش آماری ضریب همبستگی پیرسن استفاده گردیده كه نتایج بدست آمده حاكی از آن است كه بین ویژگیهای شخصیتی وپذیرش اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد وسطح معنی داری آن برابر 5%است .

 

فصل اول

كلیات تحقیق

 

مقدمه :

مرگ سرنوشت محتوم هر فرد انسانی است واز آنجا كه جانشینی اعضای جامعه باید تضمین شوداین نیاز تا حدودی به وسیله تولید مثل طبیعی كه میراث ژنتیكی جامعه را تداوم می بخشد ،بر آورده می شود .

اما اگر جامعه ای خواهان بقای خود باشد ،باید میراث فرهنگی آن جامعه تداوم یابد ،این امری است كه تنها در فر آیند جامعه پذیری یا اجتماعی شدن امكان پذیر می گردد . پذیرش اجتماعی فر آیندی استكه به انسان ،شیوه های زندگی كردن در جامعه را می آموزد ،وبه او شخصیت می دهد وتوانائیهایش را در جهت ایفای وظایف فردی می آموزد وبه او شخصیت می دهد وبه عنوان عضو جامعه تو سعه می بخشد .«كوئن 1371»

فرد در خلال اجتماعی شدن هویت یا من اجتماعی خود را می یابد وشناخت لازم برای ایفای نقشهای اجتماعی را یاد می گیرد ،این روند بسیار گسترده وپیچیده كه در طول زندگی فرد تداوم می یابد شامل آموزش زبان ،باورها ونگرشها وارزشهای جامعه می باشد وبا فراگیری رفتارهای متناسب با هنجارهای پذیرفته شده جامعه منجر می گردد. بنیادی ترین بخش جامعه پذیری در دوران كودكی رخ می دهد ،اما این روند در سراسر عمر آدمی ادامه می یابد هیچ بحثی از پذیرش اجتماعی نیست كه اهمییت سرشت وپرورش را در رشد جسمانی ،عقلانی ،اجتماعی وشخصیتی نادیده گرفته باشد .

سرشت آدمی اصطلاحی است كه برای ساخت ژنتیكی انسان یا وراثت بیولوژیكی او به كار می رود وپرورش به محیط وتجربه های متقابلی كه هر فرد در زندگی خود به دست می آورداشاره می كند وهر كس شخصیتی دارد وشخصیت شما به مشخص كردن میزان موفقیت ،خشنودی،در رضایت خاطر در زندگی شما كمك می كند كه تمام اینهاباعث قبول ویا پذیرش اجتماعی در فرد می شود واینكه سعی در جمع بندی كردن مجموعه ای از ویژگی های شخصیت یک نفر با بهره گرفتن از واژه های مبهمی چون عالی ووحشتناك كار آسانی است و شخصیت به قدری پیچیده است كهن می توان آن را به سادگی توصیف كرد زیرا انسانها در موقعیت های مختلف ودر ارتباط با افراد متفاوت ،بسیار پیچیده وتغییر پذیر هستند وبرای اینكه شخصیت رادرست توصیف وتعریف كنند دقیق تر درمورد شخصیت وارزیابی آن در اجتماع بحث می كنند.

رشد مغز انسان برای این نكته تاكید دارد كه ویژگی های ژنتیكی از محیط جدا شدنی نیست وبه وسیله ساخت ژینتكی ،ما انسانها در می یابیم كه كورتكسی مغز «قسمت تفكر وادراك مغز اعمالی مانند خاطر آوردن ،فهمیدن یا ادراك كردن را در خود جای می دهد كه تمام اینها باعث تقلید وتكراری می شود وتمام این موارد در نوع اجتماعی شدن وقبول جامعه در تاثیر بسزایی دارد».«هدایت ستوده ص50 سال 1385»

 اهمیت ضرورت تحقیق :

جامعه پذیری در دوران كودكی به پایان نمی پذیرد ولی به هر حال در سراسرزندگی آدمی ادامه یابد .بزر گسالان هم دوباره درباره اجتماعی (باز پذیرش اجتماعی )میشوند وهنجارها،ارزشهای وانتظارات جدیدرامی آموزد در هرگروه یاسازمان جدیدی كه عضومی شویم ویا هر رابطه دوستی برقرارمی كنیم یا در هر تجربه ای كه در زندگی به دست می آوریم ،ناچاریم كه هدایت های جدیدی راسلب كنیم وبرای هنجارهای وارزشهای جدیدی اجتماعی می شویم برای برخی شغلهای خاص اجتماعی شدن دوباره به ما كمك می كند كه انتظارات قبلی خود را كنار گذارده و برداشت واقع بینانه تر ی رااز این شغلها به دست می آوردیم وپذیرش اجتماعی گاهی اوقات شخصیت فرد را تحت تأثیر قرار میدهد وگاهی ایجاد یک ویژگی های منفی در شخصیت آدمی یاعث ازبین رفتن پذیرش اجتماعی فرد به طور مثبت است وامید است كه با انجام این تحقیقات بتوانیم پذیرش اجتماعی رادر بین اقشارمختلف جا بیندازیم وسعی كنیم با شخصیت افراد هماهنگی داشته باشیم كه این برعهده نهادهای خانواده ونهادهای جامعه است كه به دانشجویان این اجازه را بدهند كه برای تكمیل شخصیت خود در جامعه به تجربه هایی دست پ

 

فصل اول کلیات پژوهش…. 1

بیان مسئله. 3

اهمیت و ضرورت پژوهش…. 6

اهداف پژوهش…. 7

اهداف اصلی.. 7

اهداف فرعی.. 7

فرضیه‌های تحقیق.. 8

فرضیه اصلی.. 8

فرضیه‌های فرعی.. 8

متغیرهای پژوهش…. 8

تعریف مفاهیم و اصطلاحات پژوهش (عملیاتی و مفهومی) 9

 

فصل دوم پیشینه پژوهش…. 11

مقدمه. 12

بخش اول: سلامت عمومی.. 12

سلامت عمومی و تعاریف آن.. 12

نشانه‌های سلامت عمومی.. 18

مدل بیماری روانی و سلامت عمومی.. 18

رویکردهای مختلف روانشناسی و سلامت عمومی.. 21

الف) رویکرد روان تحلیل‌گری.. 21

ب) رویکرد رفتارگرایی.. 22

ج) رویکرد انسان‌نگری.. 22

بخش دوم : خانواده و محیط خانواده 23

خانواده و اهمیت آن در نظریه های روان شناختی.. 23

تأثیر خانواده بر رشد شخصیت… 25

– نظریه اسناد. 29

تأثیر محیط‌های ارتباطی خانواده بر رفتار اعضای خانواده 32

سنجش محیط خانواده 37

مقیاس محیط خانواده 38

نقش سلامت عمومی در ثبات خانواده 39

عوامل خانوادگی موثر در سلامت عمومی.. 40

شیوه‌های ارتباطی موجود در خانواده 40

مهارتهای زندگی اعضای خانواده و نقش آن در سلامت عمومی خانواده 40

اقتصاد خانواده و نقش آن در سلامت عمومی خانواده 41

ازدواجهای مناسب در تامین سلامت عمومی خانواده 42

بخش سوم: مروری بر تحقیقات انجام شده 42

 

فصل سوم روش اجرای پژوهش…. 45

مقدمه. 46

روش اجرای پژوهش…. 46

جامعه پژوهش…. 46

نمونه و روش نمونه‌گیری.. 46

ابزار اندازه‌گیری و روش گردآوری داده ها 47

الف) پرسشنامه سلامت عمومی گلد برگ… 47

شیوه نمره‌گذاری پرسشنامه گلدبرگ… 47

روایی و پایایی پرسشنامه سلامت عمومی.. 48

ب) مقیاس محیط خانواده 51

روایی و پایایی مقیاس محیط خانواده 52

روایی.. 52

روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها 54

 

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها 55

 

 

مقدمه. 56

روش های آماری توصیفی.. 56

روش های آماری استنباطی.. 61

فرضیه اصلی.. 61

فرضیه‌های فرعی.. 61

 

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادها 77

مقدمه. 78

بحث و نتیجه گیری.. 78

فرضیه اول.. 78

فرضیه  دوم. 78

فرضیه سوم . 79

فرضیه چهارم . 79

فرضیه پنجم.. 79

فرضیه ششم.. 80

فرضیه هفتم.. 80

فرضیه هشتم.. 80

فرضیه نهم.. 81

فرضیه دهم.. 81

نتایج فرضیات… 81

محدودیت های تحقیق.. 84

پیشنهادات تحقیق.. 85

منابع فارسی.. 87

منابع لاتین.. 91

 

ضمائم پرسشنامه. 93

 

فهرست جداول

عنوان       صفحه

جدول 1-2: ابعاد سلامت روان شناختی و اجتماعی.. 16

جدول 1-3: ضریب پایایی پرسشنامه سلامت عمومی و مولفه های آن.. 50

جدول 2-3: ضریب پایایی مقیاس محیط خانواده و مؤلفه های آن.. 53

جدول 1-4: شاخصهای آمار توصیفی پرسشنامه محیط خانواده 57

جدول 2-4: شاخصهای آمار توصیفی خرده مقیاسها و نمره کل پرسشنامه سلامت عمومی(GHQ) 59

جدول 3-4: همبستگی بین نمره کل سلامت عمومی با خرده مقیاسهای محیط خانواده 63

جدول 4-4: رگرسیون چندگانه بین متغیرهای کلیه پیش بین با سلامت عمومی.. 67

جدول 5-4: رگرسیون چندگانه بین متغیرهای پیش بین معنادار با سلامت عمومی.. 69

یافته های جنبی پژوهش…. 70

جدول 4-6: همبستگی بین خرده مقیاسهای سلامت عمومی با خرده مقیاسهای محیط خانواده 71

جدول 7-4: نتایج تحلیل رگرسیون با روش Enter به تفکیک هر کدام از خرده مقیاسهای سلامت عمومی  73

جدول 8-4: نتایج تحلیل رگرسیون با روش Forward stepwise  به تفکیک هر کدام از خرده مقیاسهای سلامت عمومی  75

فهرست نمودارها

عنوان       صفحه

نمودار 1-4: مقایسه میانگین های خرده مقیاس های محیط خانواده 58

نمودار 2-4: مقایسه میانگین های خرده مقیاس های سلامت عمومی.. 60

 

 

چکیده

تحقیق حاضر تحت عنوان «بررسی رابطه بین مولفه‌های محیط خانواده با سلامت عمومی زنان باردار» صورت گرفته است، لذا هدف اصلی تحقیق بررسی رابطه مذکور بوده است. همچنین از جمله اهداف فرعی تحقیق نیز می توان به بررسی رابطه بین مؤلفه­ های محیط خانواده با سلامت عمومی، و همچنین بررسی رابطه مؤلفه­ های محیط خانواده با مؤلفه های سلامت عمومی اشاره کرد.

در این پژوهش محقق درصدد آزمون این فرضیه اصلی بود که بین محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه وجود دارد. با توجه به اینکه محیط خانواده دارای 10 مؤلفه می باشد محقق به بررسی این رابطه به تفکیک هر مؤلفه پرداخته است. همچنین با توجه به اینکه پرسشنامه سلامت عمومی نیز دارای چهار مؤلفه می باشد محقق در نهایت به عنوان یافته های جنبی پژوهش به بررسی رابطه مؤلفه های محیط خانواده با هر یک از مؤلفه های سلامت عمومی پرداخته است.

این تحقیق از نظر موضوعی و مکانی پیرامون وضعیت سلامت عمومی زنان باردار متأثر از محیط خانواده در منطقه 4 شهر تهران انجام شد.

از نظر روش، نیز تحقیق از نوع تحقیق همبستگی- رگرسیونی بود، چرا که محقق اولاً در صدد یافتن روابط معنادار بین متغیرها و مؤلفه های درگیر در پژوهش بوده و ثانیاً در پی یافتن اینکه کدامیک از مؤلفه های محیط خانواده، سلامت عمومی زنان باردار را بیشتر تبیین می کنند.

جامعه تحقیق را تعدادی از زنان باردار منطقه 4تهران شکیل می دهد. با توجه به نوع طرح تحقیق مورد استفاده، محقق صرفاً 60 نفر را به طور تصادفی ساده انتخاب کرده و جزو نمونه تحقیق در نظر گرفته است.

به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از پرسشنامه محیط خانواده 60 سؤالی (موس و موس) و پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر(فرم 28 سوالی) استفاده شد. گرچه ابزارهای مورد استفاده با توجه به شواهد موجود، از روایی و پایایی کافی برخوردار هستند ولی در عین حال محقق نسبت به بررسی ضریب پایایی پرسشنامه ها و مولفه های آنها با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ اقدام نمود.

پس از جمع آوری پرسشنامه ­ها، اطلاعات مورد نظر در جدول اطلاعات کلی ثبت و با بهره گرفتن از کامپیوتر و نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج آن در دو بخش روش های توصیفی و استنباطی گزارش شده است. به منظور آزمون فرضیه ­های پژوهش و تعیین مؤلفه­ های معنادار در سلامت عمومی زنان باردار از همبستگی پیرسون تک متغیری و آزمون معناداری مربوط به آن، تحلیل رگرسیون چندگانه به روش هایEnter   وStepwise Forward ، و آزمون معناداری ضرایب همبستگی چندگانه استفاده شده است.

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

مقدمه

خانواده ریشه‌دارترین و مقدس‌ترین سازمان اجتماعی است که به اعتقاد جامعه‌شناسان در مقیاس کل دو وظیفه تولید نسل و تعیین هویت اجتماعی فرزندان را به عهده دارد و در مقیاس جزء اجتماعی کردن فرزندان و استقرار شخصیت بزرگسالان را نیز انجام می‌دهد. از دیدگاه روانشناسی هدف دیگر خانواده معاصر، شناخت نیازهای روانی و تلاش برای رفع این نیازهاست. با توجه به اهمیتی که جوامع امروز برای تداوم و بقاء خانواده و سلامت و سلامت عمومی افراد جامعه قائل هستند، بررسی مشکلات و عواملی که منجر به زوال خانواده و روابط نامناسب زن و شوهر می‌گردد (شوارتز وگنز، 1980، ترجمه، شهروزی 1381) از اولویت های جوامع به شمار می رود.

برآوردها نشان می‌دهند که در هر مقطع زمانی، تعداد زیادی از مردم با سلامت عمومی دچار مشکلاتی می‌شوند که ناخواسته بر روی زندگی فردی و اجتماعی آنها تأثیر گذاشته و موجب کاهش عملکرد مطلوب آنها می‌گردد. از سلامت عمومی تعاریف زیادی به عمل آمده که هر کدام با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی هر جامعه‌ای با دیگری متفاوت است. روان‌پزشکان، فردی را از لحاظ روان سالم می‌دانند که بین رفتار و کنترل او در مواجهه با مشکلات اجتماعی تعادل وجود داشته باشد. در تعادل و بهداشت روان، انسان به تنهایی مطرح نیست بلکه آنچه که مورد بحث است، پدیده‌هایی هستند که در اطراف او وجود دارند و بر مجموعه سیستم و نظام او اثر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌پذیرند (لئونارد سایم 1978، ترجمه از شاملو، 1372).

از عوامل دیگری که سلامت عمومی و جسمی را متأثر می‌سازد، حمایت اجتماعی است. انسان در طول زندگی نیازمند محیطی صمیمی و نیز افرادی است که حامی او باشند. انسان برای این که سلامت و سازگاری خود را از لحاظ فیزیکی در روان‌شناختی حفظ کند، نیاز به روش‌های مقابله دارد که برخی از آنها به صورت رسمی یعنی توسط مؤسسات مشاوره و مراکز سلامت عمومی و بعضی دیگر از جانب خانواده، دوستان و محیط اجتماعی وی تأمین می‌شوند و هر چه میزان دریافت کمک بیشتر باشد، سلامت عمومی فرد بیشتر و توانایی او در مقابله و سازش با مشکلات افزایش می‌یابد (لئونارد سایم، 1978، ترجمه شاملو، 1372).

بنابراین برخورداری از سلامت عمومی به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آنها احساس امنیت و خود ارزشمندی و فقدان اضطراب و افسردگی در محیط خانواده و اجتماع است. افرادی که دچار مسائل و مشکلات عصبی و روانی می‌شوند، مضطرب،‌ افسرده، بلاتکلیف و بی‌هدف بوده و در خود فرو می‌روند و تداوم آن موجب مشکلاتی از قبیل آشفتگی و پریشانی فکر و عدم تعادل روانی می‌شوند. با توجه به موارد گفته شده و عنایت به نقش سلامت عمومی و تأثیر آن بر محیط خانواده، پژوهش حاضر در زمینه ارتباط به محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار انجام می‌گیرد. به امید آنکه این پژوهش زمینه‌ای برای انجام تحقیقات بیشتر و گسترده‌تر را فراهم آورد.

بیان مسئله

سلامت عمومی یکی از مقوله‌های مهم در مباحث روان‌شناسی و روانپزشکی بوده و به سبب اهمیت دوره بارداری، توجه به سلامت عمومی در زنان باردار از اهمیت خاصی برخوردار است. بی‌تردید عوامل متعددی بر سلامت عمومی افراد تأثیرگذارند، یکی از اصول اساسی در سلامت عمومی، شناسایی احتیاجات و محرک‌هایی است که به نوعی منشأ بروز رفتار و اعمال انسان هستند. احتیاجات ضروری انسان زنده فقط اکسیژن، آب و غذا نیستند بلکه احتیاجات روانی مانند احساس امنیت، آرامش، تعادل روانی، احساس پیشرفت و برتری همگی از اصول سلامت عمومی هستند. کارل منیجر[1] می‌گوید: «سلامت عمومی عبارت است از حداکثر سازش فرد با جهان اطرافش به طوری که شادی و برداشت مفید و مؤثر و کامل وی را در پی داشته باشد». تودور[2] (1966: به نقل از رسولی، 80-1379) سلامت عمومی را ارتقای عملکرد اجتماعی[3] و نداشتن علایم افسردگی[4] و اضطراب[5] تعریف کرده است.

سازمان بهداشت جهانی[6] (1948: به نقل از دی ماتئو و مارتین[7]، 2002: کرتیس، ترجمه کریمی، 1380) سلامت را چنین تعریف کرده است: حالت کامل سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی و نه فقط عدم حضور بیماری یا ضعف و سستی و شاخص‌های سلامتی ارائه شده در سال 2000 عبارت بوده‌اند از حرمت انسان، استقلال، مسئولیت فردی و اجتماعی، سطح سواد، اشتغال، امنیت، پاسخگو بودن مسئولین، خدمات بهداشتی و درمانی که در بین 194 کشور عضو، ایران رتبه 96 را بدست آورده و در ارتباط با خدمات بهداشتی رتبه 54/1 را کسب کرد. به این ترتیب ملاحظه می‌شود که موضوع سلامتی افراد تنها در بیماری جسمی خلاصه نشده و به طور عمده در چارچوب سلامت عمومی و اجتماعی قرار می‌گیرد. اضطراب و افسردگی شایع‌ترین مشکلات سلامت عمومی در جامعه هستند.

محیط خانواده[8]، عامل مهمی در تأمین نیازهای روانی اعضای خانواده به ویژه همسران است. این عامل در بروز اختلالات نقش مهمی دارد. علاوه بر نقش مستقل محیط خانواده در آسیب‌شناسی اختلالات روانی، نقش مهمی در نحوه تأثیر سایر عوامل سبب شناختی دارد. به عنوان مثال، فقر در محیط خانوادگی مثبت، تأثیر منفی کمتری می‌گذارد (اسنیک[9] و همکاران، 2007).

محیط خانواده، ویژگی‌هایی همانند میزان اتخاذ قوانین برای مدیریت خانواده،‌ قدرت تصمیم‌گیری اعضای خانواده،‌ میزان توجه اعضاء خانواده‌، سلامت عمومی و نوع تعاملات آن و توجه اعضای خانواده به ارزش‌های اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی را دربرمی‌گیرد (موس و موس، 1993).

هیچ مرحله‌ای از زندگی یک زن به اندازه دوران بارداری هیجان‌انگیزتر و شگفت‌انگیزتر نیست. در این زمان موجود زنده در بدن مادر بوجود می‌آید، رشد می‌کند و بالاخره پا به این دنیا می‌گذارد. در طول این مدت بدن مادر و روحیات او دستخوش تغییراتی می‌گردد که کاملاً بدیع و یگانه است (مارگارت و اسپین لای[10]، 1998).

دوران بارداری از حساس‌ترین دوره‌های زندگی زنان است و مهم‌ترین زمان برای بروز اختلالات خلقی و اضطراب محسوب می‌گردد. دوره‌ای که در آن سه حوزه وسیع روانی، اجتماعی و زیستی دچار تحول می‌شود. متأسفانه اکثر زنان ترجیح می‌دهند که غم و اندوه و ناراحتی خود را به تنهایی تحمل کنند، زیرا باور آنها این است که باید خودشان را همیشه سالم نشان دهند. اغلب خانواده‌ها و دوستان آنان مشتاق بازگشت صریح زن به وضعیت قبل از بارداری، و همان سطح کارکرد قبلی خوب او هستند (کاترین و ویسنر، 2003).

در دوران بارداری جنین تحت تأثیر حالات و روحیات مادر قرار دارد. سلامت عمومی و روحیات مادر نیز می‌تواند تحت تأثیر محیط خانواده قرار گیرد. مطالعات انجام شده حاکی از آن است که پژوهشی درباره ارتباط محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار انجام نشده است و این پژوهش قصد دارد رابطه بین محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار را بررسی نماید. بنابراین مسئله اصلی پژوهش حاضر آن است که آیا بین محیط خانواده و سلامت عمومی زنان باردار رابطه‌ای وجود دارد؟

 

 

اهمیت و ضرورت پژوهش

سلامت عمومی از جمله مفاهیمی است که امروزه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، که دایره شمول موضوعات آن هر روز فراگیرتر می‌شود. عدم سازش و وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهود و فراوان است و در هر طبقه و صنفی و در هر گروه و جمعی، اشخاص نامتعادلی زندگی می‌کنند. برخورداری از تعادل روانی به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آنها احساس امنیت، کارآمدی و ارزشمندی، فقدان اضطراب و افسردگی، عملکرد اجتماعی بالا و سلامت و شادابی جسمانی و روانی است. افرادی که دچار مسائل و مشکلات عصبی و روانی می‌شوند مضطرب،‌ افسرده، بلاتکلیف، بی‌هدف و فرو رفته در خود می‌شوند و تداوم این اختلالات ممکن است شخصیت فرد را در هم بریزد و مشکلاتی از قبیل آشفتگی و پریشانی فکر و عدم تمرکز حواس و کاهش توان یادگیری و در عملکرد فرد اختلال ایجاد شود(علی نیاکروئی، 1382).

در هزاره سوم میلادی، به علت پیشرفت‌های فناوری و تأثیر مثبت آن بر سلامت و کیفیت زندگی انسان، بررسی و پژوهش در مورد مسأله سلامت و عوامل تأثیرگذار بر آن می‌تواند بسیاری از گره‌های فرو بسته و پیچیدگی‌های مربوط به بیماری‌شناسی، نحوه زندگی، ارتقاء سلامت جسمانی و اجتماعی را بگشاید و در شنایایی عوامل تهدیدکننده سلامت عمومی راهگشا باشد (یاریان، 1387).

با توجه به مطالب مطرح شده بالا به نظر می‌رسد اگر عوامل مؤثر بر سلامت عمومی زنان باردار شناسایی گشته و به خوبی درک شوند، کمک زیادی در جهت بهبود سلامت عمومی زنان باردار خواهد شد. اما اگر در این حوزه سرمایه‌گذاری انسانی و مادی صورت نگیرد و سلامت عمومی زنان باردار مورد غفلت قرار گیرد مشکلات بسیاری از جمله ناسازگاری‌های فردی، اجتماعی و تحصیلی‌ گریبان‌گیر آنان می‌گردد. لذا توجه به سلامت عمومی زنان باردار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است برای رسیدن به این هدف‌ها طرح و بررسی و همچنین برنامه‌ریزی اصولی برای تأمین سلامت عمومی در درون خانواده‌ها امری لازم است. بنابراین لازم است در جهت پیشگیری و ارتقاء سطح سلامت عمومی برنامه‌های مدرنی را فراهم نموده و با اجرای این برنامه‌ها، سلامت عمومی افراد را افزایش دهیم.