1-7.روش پژوهش   ……………………………………………………………………………………………….       13-12

1-8.کلید واژه ها  …………………………………………………………………………………………………..       14-13

1-9.خلاصه فصل  …………………………………………………………………………………………………        15

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش……………………………………………………………………………..         16

2-1.مقدمه……………………………………………………………………………………………………………..        17-16

2-2.رفتار مالی……………………………………………………………………………………………………….         18

2-3.تورش های رفتاری…………………………………………………………………………………………         19

2-3-1.روش های ابتکاری…………………………………………………………………………………….         19

2-3-1-1.برجستگی……………………………………………………………………………………………..        20

2-3-1-2.اثر هاله ای…………………………………………………………………………………………….        20

2-3-1-3.توهم در مورد صحت و سقم پدیده ها………………………………………………….        20

2-3-1-4.نمایندگی…………………………………………………………………………………………..         21

2-3-1-5.لنگر انداختن……………………………………………………………………………………..         21

2-3-1-7.فرا اطمینان……………………………………………………………………………………….         22

2-3-2.پیش نگری…………………………………………………………………………………………….         22

2-3-2-1.زیان گریزی………………………………………………………………………………………       23-22

2-3-2-2.پشیمان گریزی…………………………………………………………………………………         23

2-3-2-3.حسابداری ذهنی………………………………………………………………………………        24-23

2-3-3.رفتار رمه وار………………………………………………………………………………………….         24

2-3-4.عوامل بازار……………………………………………………………………………………………..         25-24

2-4.تصمیمات معاملاتی……………………………………………………………………………………         27

2-4-1.تصمیم فروش………………………………………………………………………………………..         27

2-4-2.تصمیم خرید…………………………………………………………………………………………          28-27

2-4-3.عملکرد سرمایه گذاری…………………………………………………………………………          28

2-5.پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………….          29

2-5-1.پژوهشهای داخلی………………………………………………………………………………….        30-29

2-5-2.پژوهشهای خارجی………………………………………………………………………………..        33-30

2-6.خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………….         34

فصل سوم: روش پژوهش……………………………………………………………………………………        35

3-1.مقدمه…………………………………………………………………………………………………………        36

3-2. نوع پژوهش……………………………………………………………………………………………..       37

3-3. فرضیه های پزوهش………………………………………………………………………………..       37

3-4.قلمرو پژوهش……………………………………………………………………………………………       38

3-4-1.قلمرو موضوعی……………………………………………………………………………………..       38

3-4-2.قلمرو مکانی………………………………………………………………………………………….       38

3-4-3.قلمرو زمانی…………………………………………………………………………………………..      38

3-5. جامعه آماری و روش نمونه گیری……………………………………………………………      38

3-5-1.انتخاب حجم نمونه……………………………………………………………………………….      39

3-6.روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………       39

3-6-1.طراحی پرسشنامه…………………………………………………………………………………      39

3-7.روش تجزیه و تحلیل……………………………………………………………………………….      40

3-8.نرم افزار مورد استفاده……………………………………………………………………………..      40

3-9.خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………       41

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………..        42

4-1.مقدمه……………………………………………………………………………………………………..        43

4-2.آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………..        44

4-2-1.اطلاعات جمعیت شناختی…………………………………………………………………       44

4-3.تحلیل عاملی متغیرهای رفتاری………………………………………………………………      49

4-4.اندازه گیری پایایی…………………………………………………………………………………..      50

4-5.سطوح تاثیر عوامل رفتاری بر تصمیم گیری و عملکرد…………………………..     51

4-5-1.تاثیر روش های ابتکاری……………………………………………………………………..      51

4-5-2.تاثیر پیش نگری………………………………………………………………………………..      53

4-5-3.تاثیر بازار……………………………………………………………………………………………     53

 

4-5-4.تاثیر رفتار رمه وار………………………………………………………………………………     54

4-5-5.عملکرد سرمایه گذاری……………………………………………………………………….     56-55

4-6.تاثیر عوامل رفتاری بر عملکرد……………………………………………………………….      56

4-7.خلاصه و نتیجه گیری…………………………………………………………………………….     59

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها…………………………………………………………..       60

5-1.مقدمه……………………………………………………………………………………………………..       61

5-2.نتایج پژوهش…………………………………………………………………………………………..      62-61

5-3.محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………..       63

5-4.پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………       64

5-4-1.پیشنهادهای کاربردی…………………………………………………………………………..      64

5-4-2.پیشنهادها برای محققان آتی………………………………………………………………..      65

5-5.خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………       66

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………       67

منابع لاتین………………………………………………………………………………………………………..        69-68

لیست جدول ها ………………………………………………………………………………………………صفحه

جدول 2-1……………………………………………………………………………………………………..26

جدول4-1………………………………………………………………………………………………………44

جدول4-2………………………………………………………………………………………………………44

جدول4-3………………………………………………………………………………………………………45

جدول4-4………………………………………………………………………………………………………45

جدول4-5………………………………………………………………………………………………………46

جدول4-6………………………………………………………………………………………………………46

جدول4-7………………………………………………………………………………………………………47

جدول4-8………………………………………………………………………………………………………47

جدول4-9………………………………………………………………………………………………………50-49

جدول4-10……………………………………………………………………………………………………50

جدول4-11……………………………………………………………………………………………………52

جدول4-12…………………………………………………………………………………………………..53

جدول4-13…………………………………………………………………………………………………..54

جدول4-14…………………………………………………………………………………………………..54

جدول4-15………………………………………………………………………………………………….55

جدول4-16…………………………………………………………………………………………………57

 

 

چکیده

اگرچه تامین مالی در طی سالیان متمادی مورد مطالعه قرار گرفته است، اما رفتار مالی که رفتار انسان ها را در نظر می گیرد حوزه ای تقریبا جدید است. پایه رفتار مالی بر اساس تئوریهای روانشناختی است، و در صدد این می باشد که چگونه احساسات و اشتباهات شناختی رفتار افراد را در تصمیم گیریهای سرمایه گذاری تحت تاثیر قرار می دهد.

هدف اصلی این پژوهش این است که عوامل رفتاری تاثیر گذار بر تصمیم گیری و عملکرد سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران کدامند و هر یک از این عوامل در چه سطحی بر تصمیم گیری و عملکرد سرمایه گذاران موثراند.

فرضیه های پژوهش بر اساس پرسشنامه های توزیع شده در بین سرمایه گذاران مورد آزمون قرار گرفته اند، داده های گردآوری شده با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS و AMOS مورد آزمون قرار گرفته اند.

نتایج نشان دهنده آن است که از بین عوامل رفتاری فقط متغیر بازار بر تصمیم گیری سرمایه گذاران در سطح بالایی تاثیرگذار است، و از بین عوامل رفتاری متغیرهای پیش نگری و رفتار رمه وار بر عملکرد سرمایه گذاران تاثیر مثبتی داشتند.

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه

در این فصل موضوع پژوهش به طور مختصر تشریح می­ شود. در ادامه اهداف، ضرورت پژوهش، کاربرد نتایج پژوهش و روش پژوهش توضیح داده می­ شود. همچنین قلمرو پژوهش، جامعه آماری و روش نمونه گیری بیان می­ شود. در پایان فصل نیز تعاریف عملیاتی و پاره­ای از واژه­ های کلیدی استفاده شده در پژوهش ارائه می­گردد.

 

 

1-2- شرح و بیان مسئله پژوهش

تاكنون تحقیقات فراوانی در اكثر حوزه های مرتبط با بازار سرمایه در ایران صورت گرفته، اما آنچه در این بین كمتر مورد توجه قرار گرفته، پرداختن به تحقیقات جدی در خصوص شكل گیری رفتار سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار می باشد در اكثر كشورها، شناخت فرایند تصمیم گیری مشاركت كنندگان در بورس، همواره موضوعی مهم برای مشاركت كنندگان و سرمایه گذاران در بازار بوده است . در اكثر این كشورها، محققان تلاش های قابل توجهی جهت مطالعه و درك رفتار سرمایه گذاران و به دنبال آن تاثیر این عوامل بر تصمیم گیری و عملكرد سرمایه گذاران داشته اند، چرا كه رفتارهایی كه بر تصمیم گیری و عملكرد سرمایه گذاران در بازار تاثیر می گذارند از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند (یوسفی و شهرآبادی، 1388).

در طی دهه های اخیر محققین مالی سعی در تبیین و یافتن علل موارد خاص با كمك سایر علوم همانند روانشناسی، علوم اجتماعی و فیزیک بوده اند، از این رو حوزه های میان رشته ای تحت عناوین اقتصاد مالی، اقتصاد سنجی مالی، ریاضیات مالی و نظریه تصمیم گیری شكل گرفته است. یكی از مطالعاتی كه در این زمینه به سرعت گسترش یافته، ادغام نظریه های اقتصادی با نظریه های رایج روانشناسی بود كه تحت عنوان “مالی رفتاری” مطرح گردید. در الگوی اقتصادی مالی سنتی فرض می شود كه تصمیم گیرندگان به طور كامل عقلایی رفتار می كنند و همیشه به دنبال بیشینه كردن مطلوبیت مورد انتظار خود هستند.  به عبارت دیگر دو پایه اصلی در پارادایم سنتی مالی، عقلانیت كامل عوامل و تصمیم گیریهای مبتنی بر بیشینه سازی مطلوبیت مورد انتظار است، در حالی كه در مالی رفتاری عنوان میشود كه برخی پدیده های مالی را می توان با به كارگیری مدلهایی توصیف كرد كه در آنها عامل اقتصادی كاملاً عقلایی در نظر گرفته نمی شود(راعی و فلاح پور، 1383).

شواهد نشان میدهد كه سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران برای تعیین ارزش سهام كمتر از روش های كمی استفاده می نمایند و قضاوتهای ایشان بیشتر مبتنی بر تصورات ذهنی، اطلاعات غیرعلمی، شایعات و پیروی كوركورانه از عده معدودی از مشاركت كنندگان در بازار سرمایه است . در همین راستا و به منظور بهبود شرایط گسترش فعالیتهای بازار سرمایه و جلوگیری از شكست، در اقداماتی كه در جهت جلب مشاركت مردم در سرمایه گذاری صورت می گیرد، باید نتایج علمی جایگزین تصورات ذهنی گردد و آموزشهای لازم در این زمینه به مشاركت كنندگان در بازار داده شود. (شهریاری، 1385)

 

 

 

1-3- اهمیت و ارزش پژوهش

سرمایه ­گذاری در بازارهای مالی یکی از مهمترین عوامل رشد و توسعه اقتصادی در هر کشوری است. در بازار سرمایه هر کشور باید تلاش شود، تا سرمایه ­گذاری در اوراق بهادار به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود. مفهوم مالی رفتاری در مقایسه با دیگر تئوری های مالی مفهوم نسبتا جدیدی است. در کشورهای در حال توسعه، مالی رفتاری به طور وسیعی جهت کشف رفتارهایی که تصمیمات سرمایه گذاری را تحت تاثیر قرار می دهد کاربرد دارد. بهرحال، مالی رفتاری تعداد محدودی کاربرد برای بازارهای کشورهای در حال توسعه یافته دارد(علامه و احمدی پور، 1388). این پژوهش با این دید انجام می شود که مناسب بودن مالی رفتاری برای همه نوع بازار سهام را تایید کند. هم چنین این پژوهش از این لحاظ منبع خوبی برای سرمایه گذاران حقیقی است که به سرمایه گذاران حقیقی کمک می کند که روند بازار سهام را قبل از تصمیم گیری به خوبی تجزیه و تحلیل کنند. در نهایت این پژوهش فرصت خوبی برای نویسندگان و محققان جهت درک نظری و عملی از بازار سهام و تئوری های مالی رفتاری فراهم می آورد.

با عنایت به مطالب فوق­الذکر، پیداست که در تحقیقات مالی کشورمان جای چنین تحقیقاتی خالی است. لذا مدیران، ذی­نفعان و سازمان بورس اوراق بهادار می­توانند از نتایج این پژوهش استفاده کنند.

 

1-4- اهداف پژوهش

1-4-1- هدف اصلی

تشخیص سطوح تاثیر عوامل رفتاری بر تصمیم گیری و عملکرد سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی در بورس اورق بهادار تهران

1-4-2-   اهداف فرعی

1. کاربرد مالی رفتاری در تشخیص عوامل رفتاری احتمالی موثر بر تصمیمات سرمایه گذاری سرمایه گذاران شخصی در بورس اوراق بهادار تهران

در اجتماعات پیشرفته سرمایه‌داری فقر معلول تن آسایشی خود فقیران محسوب می‌شد. لذا پژوهشگران اجتماعی پژوهش درباره فقر را دون شأن خود می‌دانستند. اساسا فرض بر این بود که در جوامع مزبور مساله فقر به کلی حل شده و آن عده معدودی که فقیرند خودشان تقصیر کارند چون که تن پرونده و بعلاوه و دولت و مؤسسات پژوهشی نیز روی خوشی به این قبیل موضوعات نمی‌دادند. اما اشاعه عقاید روشنفکرانه و تساوی طلب در دوره بعد از جنگ جهانی دوم بخصوص از دهه 1960 و نشر مقالات و کتابهایی درباره وضع فقیران و محلات فقیرنشین شهرهای بزرگ و ساکنان نواحی عقب افتاده ممالک مرفه، دولتهای غربی را ناگزیر کرد به وجود فقر اذعان کنند و برنامه‌هایی برای تخفیف دامنه فقر در کشور خود به مورد اجرا بگذارند. بر اثر تغییر در نحوه نگرش به مساله فقر، محققان نیز پژوهش علمی درباره فقر را وجهه همت خود قرار دادند. با این وصف مطالعه دوباره فقر کاری است که تازه شروع شده و لذا آثاری در این زمینه که جامعیت داشته باشند بندرت انتشار یافته است. در پی‌ریزی جامعه‌شناسی فقر می‌توان این نکته را در نظر آورد که پاره‌ای از مقالات آن توصیفی هستند. و حال‌آن که تعدادی دیگر تحلیلی و فنی هستند و فهم آنها محتاج دانستن مبادی علم اقتصاد و جمعیت‌شناسی است. در حال حاضر که دنیا دستخوش مشکلات عظیمی است و تعداد زیادی از کشورهای عقب مانده با دشواری سیر کردن شکم جمعیت روزافزون خود دست به گریبان هستند. مساله فقر بیش از هر موقع دیگری اهمیت پیدا کرده است.

(مارک هنری – پاوی / ترجمه مسعود محددی / 1379)

• نکته اساسی که خود بر مدیران یعنی بر مسئولان اجرایی و محققان در حیطه‌های کاملا مرتبط علوم اجتماعی و علم اقتصاد تحلیل می‌کند، این است که به شکلی معماوار فقر اگرچه واپس می‌نشیند، ولی فرایند کاهش پیوسته سطح زندگی برخی دسته‌جات اجتماعی و برخی گروه های سنی شدید می‌شود. از نظر آماری اندازه‌گیری مسائل فقر از طریق تعریف خطی نمایانگر در آمد سرانه امکان‌پذیر است. براساس این تعریف فرد یا گروهی که در زیر این خط قرار داشته باشند، در ارضای نیازهای اساسی خود با تضیقات غیرقابل قبولی مواجه هستند. البته این خط براساس سطح عمومی توسعه تغییر می‌کند.

(مارک هنری – پاوی / 1379)

یافته‌های آماری نشان می‌دهد که 17 درصد از کل جمعیت کشور زیر خط فقر قرار دارند. جمیعت زیر خط فقر در سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 48 درصد بود. بدین ترتیب طی 22 سال گذشته بیش از 30 درصد جمعیت از زیر خط فقر خارج شده‌اند. شمار جمعیت روستایی زیر خط فقر که قبل از انقلاب بالغ بر 48 درصد جمعیت روستایی کشور بود. در سال 1380 به حدود 26 درصد رسیده است. همچنین جمعیت شهری زیر خطر فقر از 47 درصد کل جمعیت شهری در قبل از انقلاب به 2/12 درصد در حال کاهش است.

 

بیان مساله:

افسردگی یکی از حالات روانی بیمارگونه است که به نظر می‌رسد در تمام دورانها با جوامع بشری همراه بوده است. کما اینکه در آثاری که از چند هزار سال قبل بر جای مانده نشانه‌ای از وجود آن به چشم می‌خورد. به عنوان مثال حکمایی چون بقراط از افسردگی تحت عنوان ملانکولی یاد کرده‌اند و آن را به زیادی صفرای سیاه در بدن نسبت داده‌اند. در سبز فایل نیز افسردگی از آنچنان شیوعی برخوردار بوده است که آن را سرماخوردگی بیماریهای روانی دانسته‌اند.

در خصوص چگونگی پدیدآیی و ماهیت بیماری افسردگی تلاشهای پژوهشی که بویژه در قرن بیستم انجام شده است، نتایج خوبی به همراه داشته است. به یمن این پژوهشها امروزه اطلاعات زیادی در مورد افسردگی در دست است. دانش ما در مورد نشانه‌های افسردگی، انواع افسردگی، زمینه‌های ژنتیک، بیوشیمیایی و نوروترانسمیتری افسردگی، زمینه‌های شناختی از افسردگی و بالاخره انواع روش های درمانی افسردگی از آن جمله‌اند.

علیرغم اطلاعات زیادی که امروزه در خصوص افسردگی در دست است هنوز ابعاد وسیع این بیماری به خوبی شناخته نشده است و با توجه به حالات متنوعی که از این بیماری به چشم می‌خورد به نظر می‌رسد متغیرهای زیادی در این بیماری دخیل هستند. فقر به عنوان یکی از پدیده‌های اجتماعی که می‌تواند بعد اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی داشته باشد از این قبیل متغیرهای تاثیرگذار است. در خصوص تاثیر و نقش فقر در نابسامانی‌های جامعه نظیر بزهکاری، آدم‌کشی، اعتیاد، فحشاء، دزدی و مطالب زیادی نوشته شده و به نظر می‌رسد که نقش فقر در این نابسامانی‌ها حداقل به عنوان یک عامل مهم ثابت شده است.

اما تاثیر و رابطه فقر با بیماری‌های روانی موضوعی قابل بحث است. در حالی که در برخی از نوشته‌ها تاکید زیادی شده است که فقر در ایجاد بیماریهای روانی بسیار تعیین کننده است با این حال برخی از مؤلفین دیگر در نقش نسبی آن جانب احتیاط را رعایت کرده‌اند و تاثیر آن را منوط به بسیاری از عوامل اثرگذار دیگر دانسته‌اند. رابطه فقر با انواعی خاص از اختلالات روانی و اینکه آیا فقر در ایجاد برخی از بیماریها بیش از بیماریهای دیگر موثر است موضوعی باز هم قابل بحث و مبهم است.

با توجه به این ابهامات که در خصوص رابطه فقر و بیماریهای روانی و جدو دارد. موضوع پژوهش حاضر مطرح شده است. از این رو در این پژوهش درصدد هستیم که به این سؤال پاسخ دهیم که آیا بین افراد قشر فقیر جامعه و قشر غنی تفاوتی از نظر میزان افسردگی به چشم می‌خورد یا خیر؟

اهمیت و ضرورت مساله مورد بررسی:

این پژوهش که به منظور مقایسه افسردگی بین دو قشر غنی و فقیر صورت می‌گیرد از جانب مختلفی می‌تواند حائز اهمیت باشد.

اولین نکته در خصوص اهمیت این پژوهش توجه به موضوع فقر است. براساس بررسی‌های به عمل آمده و کارهایی که در دست است فقر پدیده نسبتا رایج در اغلب جوامع انسانی و بخصوص در جوامع جهان سوم است. به عنوان مثال گزارش شده است. در سال 1379 از جمعیت 5/40 میلیون نفری، شهرنشینان 6/14 درصد از جمعیت 2/23 میلیون نفری، روستانشینان کشور 8/16 درصد، که جمعا حدود 10 میلیون نفر از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، زیر خط فقر دارند. گروه زیر خط قرمز یعنی افرادی که از توان کافی جهت تامین حداقل نیازهای اساسی برای زندگی خود برخوردار نیستند. به زبان پولی و با در نظر گرفتن نرخ تورم، خانوارهای 8/4 نفره شهری که امسال ماهانه 71000 ریال و خانوارهای روستایی 6/5 نفره، که ماهانه 480000 ریال و کمتر درآمد دارند، زیر خط فقر قرار دارند. این جمعیت 10 میلیون نفری کشور اصطلاحا فقیر نامیده می‌شوند. پس کل جمعیت کشور در دهه اول درآمدی و حدود 50 درصد جمعیت کشور در دهه دوم درآمدی، که در شهرها و روستاها زندگی می‌کنند را افراد فقیر تشکیل می‌دهند. علاوه بر این جمعیت 10 میلیون نفری فقیر در 25 درصد دیگر از خانوارهای شهری و 28 درصد دیگر از خانوارهای روستانشین نیز، که جمعا شامل 5/16 میلیون نفری در تامین هزینه‌های اساسی زندگی خود با دشواریهای نسبی مواجه هستند، به لحاظ نبود مشاغل پایدار و درآمدهای قابل اتکاء و وجود تورم این گروه ممکن است به گروه فقرا بپیوندند. از طرف دیگر امروزه این امر مسلم شده است که بین فقر و نابسامانی‌های اجتماعی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. هر جا که صحبت از نابسامانی‌هایی چون اعتباد، فحشاء، بزهکاری و در بین است معمولا فقر به عنوان یک عامل اثر گذار یا به عنوان یک همبسته نیز مطرح است. بنابراین به نظر می‌رسد که فقر به عنوان یک پدیده اجتماعی نیاز به بررسی و مطالعه دارد و این پژوهش نیز به نحوی در این ارتباط صورت می‌گیرد. نکته دیگر در خصوص این پژوهش اشاره به رابطه بین فقر و یک بیماری روانی است. تا آنجا که در منابع روان‌پزشکی به چشم می‌خورد. مؤلفین زیادی اشکال مختلف فقر نظیر فقر اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی را در ایجاد بیماریهای روانی موثر دانسته‌اند. در حالی که این موضوع، هنوز به خوبی نشناخته نشده است. و جا دارد که رابطه فقر هم به طور کلی با بیماریهای روانی و هم به طور اقتصادی با بیماری خاص مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که این پژوهش در این راستا صورت می‌گیرد، به نوبه خود حائز اهمیت است.

از آن جا که پژوهش‌هایی نظیر این پژوهش می‌توانند نتایجی به همراه داشته باشند که مورد استفاده محققان مسائل روانی – اجتماعی و همچنین مدیران جامعه قرار گیرند و احتمالا به پیش‌گیری از مشکلات روانی – اجتماعی، کمک کنند موضوع مورد بررسی در این پژوهش می‌تواند دارای اهمیت باشد.

از آن جا که پژوهش‌هایی نظیر این پژوهش می‌توانند نتایجی به همراه داشته باشند که مورد استفاده محققان مسائل روانی – اجتماعی و همچنین مدیران جامعه قرار گیرند و احتمالا به پیشگیری از مشکلات روانی – اجتماعی، کمک کنند موضوع مورد بررسی در این پژوهش می‌تواند دارای اهمیت باشد.

 

اهداف پژوهش:

مهمترین هدف این پژوهش همان گونه که از موضوع آن استنباط می‌شود مقایسه میزان افسردگی در دو دسته از نوجوانان و جوانان است، نوجوانان جوانانی که در طبقه فقیر جامعه زندگی می‌کنند و نوجوانان و جوانانی که در طبقه فنی جامعه به سر می‌برند.

علاوه بر هدفی که به آن اشاره شد در این پژوهش برخی اهداف فرعی و جانبی دیگر نیز دنبال می‌شود. برخی از این اهداف به شرح زیر است. همان

 گونه که می‌دانیم فقر از نظر روان شناختی یکی از منابع مهم استرس، به شمار می‌رود. با فرض این موضوع یکی از اهدافی که این پژوهش دنبال می‌کند به طور صنفی و جانبی تاثیر استرس‌های

روانی – اجتماعی را بر روی افسردگی می‌سنجد.

یکی دیگر از اهداف این پژوهش این است که نتایج مطالعات و تجربیات گذشته را در بخشی از جامعه ما مورد ارزیابی قرار می‌دهد. همان گونه که می‌دانیم فقر به عنوان یکی از زمینه‌های روانی – اجتماعی که در بسیاری از بیماریهای روانی نقش دارد، مطرح شده است. در این پژوهش یکی از اهداف این است که سرنخهایی در خصوص صحت و سقم این مطلب بدست آورد.

اهداف کاربردی این پژوهش را نمی‌توان نادیده گرفت. مسلما در صورتی که بین فقر و میزان افسردگی در نوجوانان و جوانان رابطه معنادار وجود داشته باشد این نتیجه ناشی از واقعیت‌های زیادی است که ایجاب می‌کند. همه افرادی که با نوجوانان و جوانان سروکار دارند در مورد آنا تعمق کنند. از این رو نتیجه پژوهش می‌تواند برای بسیاری از افرادی که با نوجوانان و جوانان سروکار دارند نظیر مشاوران، معلمان، روان‌شناسان، روان‌پزشکان، مددکاران اجتماعی، اولیاء مدارس، والدین و حتی مسئولان کشوری و مقامات حائز اهمیت و مورد استفاده باشد.

 

فرضیه پژوهش:

همان گونه که قبلا اشاره شد این پژوهش تحت عنوان بررسی مقایسه میزان افسردگی بین نوجوانان و جوانان قشر غنی و فقیر صورت می‌گیرد با توجه به این موضوع فرضیه اساسی این پژوهش را این گونه مطرح می‌کنیم.

میزان افسردگی در نوجوانا و جوانان قشر فقیر بیش از نوجوانان و جوانان قشر غنی است. براساس این فرضیه چنانچه یک گروه از نوجوانان و جوانانی که در قشر فقیر قرار دارند با گروه دیگر که در قشر غنی به سر می‌برند از نظر میزان افسردگی مقایسه شوند، انتظار می‌رود که میزان افسردگی در نوجوانان و جوانان قشر فقیر بیش از نوجوانان و جوانان قشر غنی باشد.

 

تعریف پژوهش:

تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش:

این پژوهش تحت عنوان بررسی و مقایسه افسردگی در نوجوانان و جوانان قشر فقیر و غنی صورت می‌گیرد. از این رو متغیرهای عمده مورد بررسی عبارتند از افسردگی، قشر فقیر، قشر غنی، در این قسمت این متغیرها را تعریف خواهیم کرد.

1- افسردگی:

الف: تعریف نظری

واژه افسردگی به معنای ضعف، تا حدی دارای ابهام است و در رشته مختلف معاونی متفاوتی دارد. در روان پزشکی افسردگی بر حسب موارد خاص به یک علامت یا سندرم اطلاق می‌شود و برای شخص عادی حالتی مشخص با غمگینی و گرفتگی و بی‌حوصلگی همراه می‌باشد.

بنابراین افلسردگی یک نوع بیماری است که خصوصیات عمده آن تغییر خلق شخص و احساس غم و اندوه است که ممکن است از یک نوع نومیدی خفیف تا احساس یاس شدید نوسان داشته باشد.

این تغییر خلق نسبتا ثابت است و گاهی روزها، هفته‌ها و ماه ها و حتی سالها دوام پیدا می‌کند. همراه این تغییرات خلق، تغییرات مشخص در رفتار و نگرش، تفکر، کارآیی و اعمال فیزیولوژیک بوجود می‌آید. به طور کلی شدت افسردگی بستگی به تعداد علائم و درجه نفوذ آنها دارد. در خفیف ترین فرم، ممکن است فقط معدودی از علائم اساسی وجود داشته باشد. مهمترین علامت افسردگی ناتوانی در کسب لذت از چیزهایی است که قبلا برای او لذت بخش بوده است.

افسردگی کم شدن تنوس روانی است که روی خلق و رفتار و احساس که شخص در وجود خودش دارد اثر می‌گذارد که این حالت ممکن است به صورت خستگی مختصر، اشتغال خاطر، بدبینی، ناامیدی و غمگینی تظاهر می‌کند یا بصورت کاهش فعالیت و اراده و حتی استعداد و بالاخره احساس عدم اعتماد به نفس و احساس تقصیر و گناه جلوه‌گر می‌شود.

خلق در بیماران افسرده با کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، بی‌اشتهایی و افکار مرگ و خودکشی مشخص هستند. سایر علائم بعبارتند از تغییر در سطح فعالیت، توانایی‌های شناختی تکلم و اعمال نباتی این اختلالات عملا همیشه منجر به اختلال در عملکرد و روابط اجتماعی و بین فردی می‌گردد.

علائم و نشانه‌ها و تابلوی بالینی: نشانه‌های معینی وجود دارند که در هر نوعی از افسردگی دیده می‌شوند این نشانه‌ها بر حسب نوع و شدت افسردگی متغیر هستند برخی از مهمترین این نشانه‌ عبارتند از:

بدخوابی[1]: ممکن است به صورت مشکل به خواب رفتن (بیخوابی اول شب) – مشکل در خواب ماندن (بیخوابی در فاصله خواب) یا بیدار شدن در صبح زود (بیخوابی سحری) تظاهر کند.

اختلال در اشتها: ممکن است به صورت کاهش اشتها و کاهش علاقه به غذا، فقدان اشتها، یا خودداری از غذا خوردن به دلایل هذیانی باشد.

علائم جسمانی: ممکن است به صورت واکنش‌های خفیف سیستم عصبی خودکار باشد که دستگاه های قلبی و عروقی، گوارش، تولیدمثل یا تنفس را عصب می‌دهد و یا به صورت اشتغال خاطر هیپوکندریاک یا علائم جسمانی معین، یا هزیانهای جسمی تظاهر کند. غالبا همین علائم جسمانی است که در ابتدا بیمار را نگران کرده و او را به معاینه طبی سوق می‌دهد.

علاوه بر این، شخص اغلب عصرها احساس می‌کند که حالش نسبت به صبح بهتر است و هیچ توضیح قانع‌کننده‌ای برای این موضوع وجود ندارد.

خصوصیات اصلی و مرکزی حالات افسردگی، کاهش میل به فعالیتهای لذت‌بخش روزمره مثل معاشرت، تفریح، ورزش ، غذا و روابط جنسی است . این ناتوانی برای کسب لذت، حالتی نافذ و پایا دارد. بطور کلی، شدت افسردگی بستگی به تعداد علائم و درجه نفود آنها دارد . در خفیف‌ترین شکل ممکن است فقط معدودی از علائم اساسی وجود داشته باشد. (پورافکاری – 1373)

مهمترین علامت افسردگی همین ناتوانی در کسب لذت است از چیزهایی که قبلا برای شخص لذت‌بخش بوده است. غمگینی یکی از خصوصیات افسردگی است. معهذا ممکن است به جای غمگینی از گیجی، اضطراب و عدم تمرکز فکری شکایت داشته باشد.

احساس درماندگی، میل به خود ملامتگری، کاهش اعتماد به نفس از شایعترین علائم افسردگی است. کندی روانی حرکتی یا برعکس آن تحریک و آشفتگی ممکن است.

بی‌اشتهایی و کاهش وزن نیز از علائم عمده افسردگی شمرده می‌شود. تغییرات شبانه‌روزی خلق به صورت شدت یافتن علائم بهنگام صبح بارز است. شکایتهای مبهم از سردرد، کم درد، یبوست، بدون علت آشکار گاهی با افسردگی رابطه دارد. وجود افکاری انتحاری تکرار شونده نیز در میان مهترین علائم افسردگی بوده و مستلزم توجه جدی.

انواع افسردگی: در DSMIII اختلالات خلقی به شرح زیر طبقه‌بندی شده‌اند:

• اختلالات خلقی عمده Major affective disorol

در اینجا خصیصه اصلی، اختلالی است شامل یک دوره افسردگی و یا یک دوره‌مانی می‌باشد. اشخاصی که دارای دوره‌هایی مانی و یا هر دوره مانی و افسردگی باشند گفته می‌شود که دارای اختلالی به نام اختلال دو قطبی [2]هستند، و اشخاص که فقط دارای افسردگی باشند گفته می‌شود که دارای اختلال افسردگی عمده هستند.

 

2-1- اختلال خلقی خاصی:

این طبقه شامل اختلالات سیکلوتیمیک با تغییر خلق ادواری و اختلال دیستیمیک یا افسرده خوبی است.

 

3-1- اختلالات ناجور:

• موارد اختلالات خلقی در حقیقت در طیف وسیعی می‌گنجد که در یک انتهای آن افسردگی یا خوشی خفیف و کوتاه مدت و تحت بالینی قرار دارد و افسردگیهای هذیانی شدید یا شیدایی سرسامی در انتهای دیگر است.
• در DSMIII واژه‌های قبلی شمال بیماری مانیک دپرسیو، ملانکولی رجعتی یا قهقرائی.

و واکنش افسردگی سایکلوتیک و نوروز افسردگی حذف شده اند اکنون بیماری مانیاک دپرسیو به عنوان اختلال عاطفی دو قطبی و ملانکولی رجعتی و واکنش افسردگی مایکوتیک و بعضی از افسردگی‌ها نوروتیک به عنوان اختلال افسردگی عمده تلقی می‌شوند.

اختلال از نوع نوروتیک به طور آشکار زندگی افراد را آشفته می‌سازد ولی ارتباط با واقعیت دست نخورده باقی خواهد ماند. افراد نوروتیک از اطراف خود مطلع هستند و کارائی خود را تا حدودی حفظ می‌کنند و گفتگوهایشان پا به نسبه منطقی است و به درمانگر هم مراجعه می‌کنند.

كلیات

 

بیان مسئله :

هوش هیجانی، شكلی از هوش اجتماعی در حیطه‌های خاص نظیر عملكرد شغلی ایت و توانایی كنترل احساسات و هیجانات خود و دگیران، تمایز میان آنها و استفاده از این اطلاعات برای هدایت تفكر و عمل فرد را در بر  می‌گیرد معلولیت بینایی می‌تواند عامل مؤثری در هوش هیجانی باشد، به طوری كه دانش آموزان نابینا، دارای هوش هیجانی پایین تری نسبت به همسالان عادی خود هستند. قابل توجه است كه معلولیت بینایی، برخی از مؤلفه‌های هوش هیجانی را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد، به طوری كه دانش آموزان نابینا در مؤلفه‌های خودآگاهی هیجانی ابراز وجود، خود شكوفایی، استقلال، روابط بین فردی، حل مسأله، انعطاف‌پذیری، تحمل استرس، كنترل تكانه و شادكامی نمرات پایین تری نسبت به دانش آموزان عادی كسب كردند.

دراین تحقیق نشان خواهیم داد كه معلولیت بینایی به طور یكسان دختران و پسران را تحت تأثیر قرار نمی دهد و برخلاف عدم تفاوت در دانش آموزان عادی، هوش هیجانی دختران نابینا، كمتر از پسران است همچنین دانش آموزان عادی نسبت به دانش آموزان نابینا از میزان جرأت ورزی بالاتری برخوردار بودند.

اهمیت و ضرورت تحقیق:

با توجه به اهمیت هوش هیجانی در سازگاری فردی و اجتماعی، به نظر می‌رسد افرادی كه دچار نارسایی بینایی می‌باشند، ‌مشكلاتی در ارتباط با سازگاری فردی و اجتماعی داشته باشند. چنین مشكلاتی ممكن است بر هوش هیجانی و مؤلفه‌های آن در افراد نابینا مؤثر باشند و موجب تفاوت هوش هیجانی در افراد نابینا و بینا گردند. به طور كلی مسأله ای اساسی پژوهش حاضر این است كه آیا افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورزی متفاوت هستند ؟ و آیا بین هوش هیجانی و جرأت ورزی رابطه وجود دارد ؟

 

اهداف نظری و عملی تحقیق:

مفهوم هوش هیجانی، توانمندی تاكتیكی  در عملكرد فردی است ( بار – ان، 2000 ). هوش هیجانی تأثیر بسیار زیادی بر شادی و رضایت افراد دارد.

كسانی كه هوش هیجانی خود را به كار می‌گیرند و با محیط اطراف خود سازگاری بیشتری دارند، اعتماد به نفس بالایی نشان می‌دهند و از توانایی خود آگاهند. رابطه مستقیم بین هوش هیجانی و زندگی خوب و سالم نشان می‌دهد كه توجه به هیجان ها، آگاه بودن و آگاه ماندن از آنها و استفاده از انها در راهنمایی كردن رفتار، اهمیت زیادی دارد ( برادبری[3]، گریوز[4] 2005 ).

كسانی كه قادر نیستند از مهارت‌های هوش هیجانی خود استفاده كنند، به احتمال زیاد، برای مدیریت روحیه و خلق خود از روش‌های دیگری كه كمتر اثر بخشی دارند، بهره می‌گیرند. احتمال دارد كه آنها دو برابر بیشتر از دیگران مضطرب، افسرده یا معتاد شوند و حتی افكار خودكشی به سرشان بزند ( برادبری، گریوز 2005، ترجمه گنجی 1384 ).

چنین مشكلاتی ممكن است بر هوش هیجانی و مولفه‌های آن در افراد نابینا موثر باشند و موجب تفاوت هوش هیجانی در افراد نابینا و بینا گردد.

 

اهداف تحقیق :

هدف كلی :

مقایسه هوش هیجانی و جرأت ورزی در دانش آموزان دختر و پسر نابینا و عادی

اهداف فرعی :

• بین افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورز ی در مدرسه تفاوت وجود دارد.
• بین افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورز ی و عامل جنسیت تفاوت وجود دارد.
• بین افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورز ی عامل معلولیت بینایی تفاوت وجود دارد.
• بین افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورز ی تعامل جنسیت و معلولیت تفاوت وجود دارد.

 

فرضیه و سئوالات تحقیق :

• بین افراد نابینا وعادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورزی ارتباط وجود دارد .
• بین افراد نابینا وعادی از لحاظ عامل جنسیت ارتباط وجود دارد .
• بین افراد نابینا عادی از نظر عامل معلولیت بینایی ارتباط وجود دارد .
• بین افراد نابینا وعادی از نظر تعامل جنسیت و معلولیت ارتباط وجود دارد .
• بین مشاركت در فعالیتهای فرهنگی بین دانش آموزان نابینا وعادی ارتباط وجود دارد.

 

 

متغیرها :

متغیرها شامل :

1ـ هوش هیجانی           2ـ جرأت ورزی

3ـ دانش آموزان دختر     4ـ دانش آموزان پسر

5ـ دانش آموزان نابینا       6ـ دانش آموزان عادی

 

متغیر مستقل :  دانش آموزان نابینا و عادی

متغیر وابسته : هوش هیجانی و جرأت ورزی

متغیر تعدیل كننده : شرایط خانوادگی ـ جنسیت ـ عامل معلولیت بینایی ـ موقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی دانش آموز ـ موقعیت شغلی و اقتصادی جامعه

 

تعاریف نظری و عملیاتی تحقیق

هوش هیجانی : هوش هیجانی عبارتند از تنظیم عواطف به گونه ای که رفتارمان را به سمت ارتباط موثر با دیگران و سازگاری با محیط و دستیابی به اهداف هدایت کند.

جرأت ورزی : یعنی توانایی در بیان افكار، احساسات و عقاید خود به شكل مستقیم، صادقانه و متناسب به نحوی كه به حقوق خود و دیگران صدمه ای نرسانیم.

نابینا : فردی نابینای قانونی نامیده می‌شود که میدان دید وی نتواند فاصله زاویه ای بیشتر از 20 درجه را فراگیرد،این تعریف،که بیشتر با واحد اندازه گیری همراه است،در تشخیص پزشکی مطرح است.

از نظرآموزشی، افراد نابینا به کسانی اطلاق می‌شود که نقص بینایشان به اندازه ای شدید است که مجبورند خواندن را بوسیله بریل یا با بهره گرفتن از روش شنیداری یاد بگیرند

 

ملاحظات اخلاقی و  محدودیتها :

• دانش آموزان علاقه ندارند اسم شان یا فامیل شان درج شود یا مورد توجه عده ای قرار گیرند.

امروزه روش آموزشی به کلی دگرگون شده و معلمان به خوبی آگاهند که یادگیری امری درونی است و به جای زور و اجبار باید در دانش آموزان علاقه و انگیزه آموختن را بوجود آورد همچنین دریافته اند اگر مطالب درسی با بهره گرفتن از چند وسیله آموزشی ارائه شود و هر یک از آن وسایل مکمل و موید هم باشند میزان یادگیری افزایش می یابد. تجربه نشان می دهد که وسایل بسیار ساده آموزشی بویژه اگر توسط معلم ساخته شوند نتایج آموزشی بسیار درخشانی نسبت به وسایل پیچیده و فنی دارند البته یک وسیله هنگامی در ایجاد تجارب جدید آموزشی و تجسم مفاهیم درسی مفید است که :

• نقطه نظرها و مقاصد آموزشی معلم را تامین کند.
• به خوبی کار کند و جوابگوی نیازهای آموزشی دانش آموزان باشد.
• در زمان مورد نیاز در اختیار معلم و دانش آموزان قرار گیرد.

 

تقسیم بندی رسانه های آموزشی

مواد و وسایل آموزشی از دیدگاه متخصصان مختلف و با توجه به معیارهای خاصی به گونه های متفاوت مورد تقسیم بندی قرار گرفته است آقای دکتر محمد احدیان در کتاب خود 6 دسته تقسیم بندی را مد نظر قرار داده اند که دسته آخری را از بقیه جدیدتر و کامل تر می دانند:

• برقی و غیر برقی
• ارزان قیمت و گران قیمت : کسانی که از این تقسیم بندی استفاده می کنند رسانه هایی نظیر چارت ،پوستر،نقشه ،کره ،تلق شفاف اسلاید و نظایر اینها را در دسته ارزان قیمت و تجهیزاتی نظیر پروژکتورهای فیلم ،اسلاید و فیلم استریپ ،اورهد و غیره را در دسته گران قیمت قرار می دهند.
• نرم افزار و سخت افزار: طرفداران استفاده از این تقسیم بندی رسانه هایی نظیر فیلم ،اسلاید ،چارت ،پوستر ،نمودار ،تلق شفاف ،مدل ،ماکت ،برش و نظایر اینها را در دسته نرم افزار و تجهیزاتی نظیر پروژکتورهای فیلم متحرک ،اوپک ،اورهد و نظایر اینها را در دسته سخت افزار قرار می دهند.
• چاپی و غیر چاپی : عده ای رسانه هایی نظیر کتاب ،جزوه ،مجله ،منابع برنامه ای شده چاپی و نظایر اینها را در گروه چاپی و بقیه را در گروه غیر چاپی قرار می دهند.
• ساده و پیچیده : اینان رسانه هایی نظیر کتاب ،مجله ،فیلم متحرک ،اسلاید ،تلق شفاف و نظایر اینها را در گروه ساده و تجهیزاتی نظیر پروژکتورهای فیلم متحرک ،اوپک و اورهد و دستگاه های ضبط شنیداری و دیداری و نظایر اینها را در گروه پیچیده قرار می دهند.
• نورتاب و غیر نورتاب : در این تقسیم بندی مواد و وسایل نظیر فیلم متحرک ،اسلاید ،فیلم استریپ تلق شفاف و پروژکتورهای مربوط به آنها را در دسته نور تاب و بقیه در دسته غیر نورتاب قرار می گیرند.

در تقسیم بندی دیگر که در کتاب مقدمات تکنولوژی آموزشی تالیف سید هاشم نعمتی آمده و همچنین در کتاب تولید و کاربرد مواد آموزشی دوره کاردانی تربیت معلم آمده نوع دیگری از تقسیم بندی رسانه های آموزشی صورت گرفته که به نظر می رسد دقیق تر و کاملتر است :

الف ) رسانه های نوشتاری : کتاب ، روزنامه ،مجله ،میکرو فیلم ،میکروفیش ،مواد آموزشی برنامه ریزی شده جزء این رسانه می باشند.

ب ) رسانه های نمایشی : شامل تخته سیاه ، تابلوهای پارچه ای ،مغناطیسی ،اعلانات و تابلوهای الکتریکی است.

ج ) رسانه های دیداری : که خود شامل رسانه های دیداری ترسیمی و رسانه های دیداری غیر ترسیمی است . رسانه های دیداری ترسیمی که شامل نمودار ،طرح خطی ، چارت ،کارتون ، پوستر ،نقشه و کره و رسانه های دیداری غیر ترسیمی شامل تصویر ،اسلاید ، فیلم استریپ ، ورقه های شفاف و انواع فیلمهای متحرک می باشد.

د ) رسانه های شنیداری : که شامل نوار صوتی که به شکلهای مختلفی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. صفحات گرام و برنامه های آموزشی رادیویی نیز جزء این نوع رسانه می باشد.

ه ) رسانه های سه بعدی : که شامل اشیا حقیقی و نمونه ها مدلها و ماکتها دایورها و میز شنی است.

و ) موقعیت های آموزشی : شامل گردش علمی ، تقلید از واقعیات و بازیها ،نمایش (نظیره سازی) و اماکن باستانی ،آزمایشها و دعوت از متخصصین و مسئولان به کلاس است.

 

ز ) مجموعه های چند رسانه ای : ترکیبی از رسانه هایی است که می توانند در کنار یکدیگر بخش هایی از یک واحد یادیگری را تامین کنند. آموزش چند رسانه ای مسئولیت بزرگی را بر دوش معلمان قرار می دهد زیرا که معلم باید با تجزیه و تحلیل هدفهای آموزشی درس و بررسی منابع دیداری و شنیداری موجود و دانستن اینکه چگونه می توان یک سری از این رسانه ها را برای رسیدن به بالاترین کیفیت یادگیری در کنار هم قرار داد آموزش خود را در کلاس ارائه دهد. انتخاب رسانه ها در آموزش چند رسانه ای باید نه تنها با توجه به مناسب بودن هر یک از رسانه ها برای هدفهای درس باشد بلکه اینکه چطور این رسانه ها می توانند در کنار یکدیگر قرار گیرند تا بتوانند مطالب رابه بهترین وجهی بیان کنند و اینکه چگونه یک رسانه یادگیری حاصل از رسانه دیگر را تقویت می کند نیز باید در نظر گرفته شود.

تحقیق بر روی دانش آموزان پایه پنجم منطقه 13 تهران

هدف : هدف این تحقیق مشخص شدن میزان تاثیر مواد کمک آموزشی و حضور متصدیان آزمایشگاه ها بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می باشد.

بیان مسئله : با توجه به اینکه کودک در دوران اولیه زندگی بیشتر آموزشهای خود را از طریق حواس پنجگانه فرا گرفته و به مجموعه ای از تصورات ذهنی دست می یابد ذکر دو مسئله ضروری می شود:

• آیا مواد کمک آموزشی بر کسب تجارب کودکان موثر است ؟
• آیا وجود افرادی بنام متصدیان آزمایشگاه ها بر پیشرفت کودکان موثر است ؟

فرضیه : فرضیه های این تحقیق عبارتند از :

• وجود وسایل کمک آموزشی باعث پیشرفت تحصیلی می شود؟
• حضور متصدیان آزمایشگاه ها برپیشرفت تحصیلی موثر است ؟

جامعه آماری : جامعه آماری این تحقیق را تعداد 4495 دانش آموز که در پایه پنجم مشغول به تحصیل می باشند تشکیل می دهند و همچنین تعداد 38 نفر از متصدیان آزمایشگاه که در 38 آموزشگاه مشغول به خدمت می باشند.

نمونه آماری : جامعه آماری و نمونه آماری در این تحقیق یکسان است.

شیوه نمونه گیری : نوع این تحقیق میدانی کاربردی می باشد.

نتایج تحقیقاتی که در مناطق مختلف کشور توسط افراد گوناگون در این زمینه انجام گرفته عوامل موثر بر افت تحصیلی را در چند عامل خلاصه نموده اند که عبارتند از :

عوامل مربط به نظام آموزشی : تغییرات متوالی كتابهای درسی كه یک نوع آشفتگی روحی در دانش آموزان ایجاد می كند و د ركنار ان مطالب خشك و بی روح بعضی از كتابها كه گاهی هضم آن را توسط دانش آموز بسیار سخت می كند(گورگی،معصومه،1381)

عوامل مربوط به خانواده : فقر مالی خانواده،یکی از عوامل مهم افت تحصیلی کودک است ، که به طور غیرمستقیم بر پیشرفت درسی او موثر است. محروم ماندن از غذای سالم و کافی و نداشتن استراحت لازم به علت فعالیت ها و کارهای غیردرسی برای جبران فقر مالی موجب عقب ماندگی درسی می شود

سواد والدین،بی سوادی والدین موجب عدم درک وظایف مدرسه ، برنامه های آن و تداوم حضور مرتب دانش آموز در مدرسه می گردد و مشکلاتی برای تحصیل دانش آموز و کار مدرسه فراهم می کند . همچنین از نظر ناتوانی در کمک فکری و عملی به امور برنامه درسی دانش آموزان در منزل ، از پیشرفت تحصیلی فرزندان آنان می کاهد .

والدین با سواد علاوه بر نقش کمک رسانی در آموزش فرزندان خود ، الگوی منسجمی از یک فرد باسواد نیز هستند . سواد والدین در تحصیل فرزندان نقش دو جانبه ای دارد . از یک سو برای آنها جنبه کمک آموزش دارد و از سوی دیگر انگیزه ای برای درس خواندن آنها می شود . برخی از تحقیقات نشان داده اند کودکانی که در امور تحصیلی موفق هستند از والدینی برخوردار هستند که تحصیلات بالاتری دارند( باغی دوست، علیرضا،1380).

عوامل مربوط به فرد: مطالعات نشان داده است که حدود 10درصد از موارد افت تحصیلی به علت ناتوانی ذهنی و عدم کشش فرد است. البته در بسیاری موارد دانش آموزی را که مشکل تحصیلی داشته و با تشخیص کمبود هوش به مراکز مشاوره ارجاع داده اند، پس از ارزیابی دقیق مشخص می شود دانش آموز هیچ ضعف شناختی یا هوشی ندارد و علت یا علل دیگری عامل مساله است ( باغی دوست، علیرضا،1380).

در این قسمت به چندین راهكار برای كاهش افت تحصیلی بسنده می كنیم كه ادامه این مطلب در قسمت ادبیات نظری به طور كامل توضیح داده خواهد شد:1)اعتقاد به دانایی و ضرورت دانش اندوزی .2)داشتن طرح و نقشه در امر مطالعه وتحصیل.3) ثبت نام در مدارس خوب و موفق با امكانات مناسب فیزیكی و آزمایشگاهی.4)داشتن فضای خانوادگی مناسب از لحاظ فیزیكی، عاطفی و اجتماعی و والدین با سواد.5) داشتن دوستان علاقمند به تحصیل و دوری كردن ار دانش آموزان مدرسه گریز.6)استفاده از معلمان با تجربه و آشنا به مقررات آموزشگاهی (دانش نامه رشد 1374)(بهروش علی ، روزنامه اطلاعات 1375).

 

اهداف تحقیق:

 

اهداف کلی:

 

• نقش عوامل اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی در وقوع افت تحصیلی دانش آموزان در مقطع متوسطه ناحیه 2 شهرستان اردبیل از دیدگاه معلمان
• ارائه راهکار ها و پیشنهاداتی مبتنی بر یافته های پژوهشی به دست اندركاران نظام آموزشی در جهت مقابله با معضل افت تحصیلی

اهداف جزئی :

 

• بررسی تاثیر میزان درآمد خانواده بر افت تحصیلی دانش آموزان
• بررسی تاثیر میزان تحصیلات والدین بر افت تحصیلی دانش آموزان
• بررسی تاثیر میزان علاقه معلمان به شغل خویش بر افت تحصیلی دانش آموزان
• بررسی تاثیر میزان علاقه دانش آموزان بر افت تحصیلی آنها
• بررسی تاثیر امكانات آموزشی و فضای آموزشی بر افت تحصیلی دانش آموزان
• بررسی تاثیر شیوه مدیریت آموزشگاه بر افت تحصیلی دانش آموزان

 

فرضیات تحقیق:

 

فرضیه :

راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای حل مساله است.یا به عبارت ساده تر فرضیه ها به طور معمول راهنمای پژوهشگر در انتخاب روش اجرای پژوهش و نحوه تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده است.

بنابراین فرضیه هایی که در این تحقیق به بررسی آنها اقدام خواهد شد عبارتند از :

• بین میزان درآمد خانواده و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
• بین میزان تحصیلات والدین و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
• بین ویژگیهای معلمان و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
• بین میزان علاقه به تحصیل و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.

• 

•  

• بین امكانات آموزشی و فضای آموزشی و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
• بین شیوه مدیریت آموزشگاه وافت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.

 

اهمیت و ضرورت تحقیق

تحلیل مسئله افت تحصیلی در علل آن و توصیه در جهت ایجاد امکانات و شرایط لازم به منظور کاهش میزان افت تحصیلی یکی از موضوعات تحقیق و پژوهشی در نظام آموزش و پرورش می باشد.بدیهی است توجه به نتایج حاصل از آن نظام را در جهت تحقق اهداف عالیه یاری خواهد کرد.

افت تحصیلی و مردودی را نمی توان فقط به عنوان یک مشکل فردی مورد توجه قرار داد . زیرا ابعاد و پیامدهای ناشی از آن خیلی فراتر و وسیع تر از مسائل شخصی و فردی است . از آنجائی که مسئله افت تحصیلی و مردودی پیامدهای گسترده را در بر می گیرد به اختصار به برخی از آنها اشاره می کنیم.

پیامهای افت تحصیلی و مردودی :

۱ – اثرات افت تحصیلی بر کودکان

۲ – اثرات افت در محیط خانواده

۳ – هزینه های تحمیل شده بر دولت

۱ – اثرات افت تحصیلی بردانش آموزان :

پایان سال تحصیلی برای دانش آموزی که مردود شده است لحظه ای بحرانی است . زیرا شکست ، تصوری را که دانش آمور از خود دارد دگرگون می سازد و نیز عقیده دیگران را نسبت به او عوض می کند . این تغییرات در شخصیت در حال تکوین  آثار نامطلوب به جای می گذارد . بسیارند دانش آموزان شکست خورده که از خانه می گریزند یا به مواد مخدر پناه می برند و یا حتی اقدام به خودکشی می کنند . در ضمن تجربیات موفق مدرسه باعث نگرش مثبت به خود می شود .  اما تجربیات ناموفق مدرسه به مفهوم منفی می انجامد که در نتیجه آن فرد ممکن است دچار دیدی منفی نسبت به خود شود . اگر محیط مدرسه برای دانش آموزان شواهدی که حاکی از شایستگی و لیاقت وی در کار مدرسه باشد طی چندین سال خصوصاً سالهای نخست تحصیلی فراهم بیاورد و این تجارب موفقیت آمیز در چهار پنج سال بعد نیز تکرار شوند . مطمئناً برای مدت نامحدودی در فرد نوعی مصونیت در برابر بیماریهای روانی ایجاد می شود . چنین فردی قادر خواهد بود تا بدون تحمل رنج و عذاب بر بحرانها و فشارهای شدید زندگی غلبه کند . اگر یک کودک صرفنظر از سابقه زندگی اش بتواند در مدرسه موفق شود برای موفقیت در زندگی نیز شانس فوق العاده ای دارد و در صورتی که در یکی از مراحل آموزش خود ( مدارس ابتدائی ، دبیرستان یا دانشگاه )‌ با شکست مواجه شود شانس او برای موفقیت در زندگی به مقدار زیادی کاهش پیدا می کند( سلطانی ،شهناز ، روزنامه ایران 86 ، ص 117).

۲ – اثرات افت تحصیلی در محیط خانواده :

برای خانواده ها قبول چنین شکست در تحصیلات فرزندانشان بسیار سنگین و دردآور است و باعث می شود که رفتارشان نسبت به کودک شکست خورده تغییر کند و در هر حال این واقعه موجب برهم خوردن تعادل عاطفه خانواده و مخصوصاً تعادل بین کودک شکست خورده و خانواده می گردد . برای خانواده ها نیز شکست فرزندان دردناک است و بر آن می شوند تا مسئول آن را پیداکنند و معمولاً یا مدرسه را مسئول می دانند یا فرزند خود را در هر حال این واقعه موجب برهم خوردن تعادل محیط خانوادگی می شود . بسیاری از خانواده های کم درآمد از ادامه تحصیل فرزند خود ناامید می شوند و او را وادار به کار می کنند واین خود سبب ترک تحصیل می شود(سلطانی, شهناز, روزنامه ایران 86, ص 12)

۳ – هزینه های تحمیل شده بر دولت :

در اینجا با توجه به این که اثرات فردی موضوع را نمی توان به صورت کمی مشخص کرد به  زبان های مالی ناشی از آن اشاره می شود.در سال تحصیلی 63-62 در مجموع مقاطع تحصیلی کشور 5/16 درصد مردودی وجود داشته است که برای آنها تعداد 46928 کلاس تکراری تشکیل شده است در برنامه منبع ساله اول 517 میلیارد ریال میزان خسارتهای ناشی از شکست تحصیلی در کشور بوده است در حالیکه در مجموع هزینه های جاری آموزش و پرورش در طی برنامه اول 2500 میلیارد ریال بوده است (گلشن فومنی، محمد رسول، 1375)