فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                        صفحه

 

 

چکیده

 

فصل یکم : معرفی پژوهش

 

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………… 2

 

بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………….. 5

 

ضرورت و اهمیت پژوهش………………………………………………………………………………………… 7

 

هدف پژوهش 10……………………………………………………………………… …………………………..

 

فرضیه های پژوهش 10……………………………………………………………… …………………………..

 

سوال پژوهش 10……………………………………………………………………… …………………………..

 

تعاریف مفهومی…………………………………………………………………………………………………….. 11

 

تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………………. 12

 

 

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

مبانی نظری 14……………………………………………………………………….. …………………………..

 

مبانی نظری روش های مقابلهبا استرس………………………………………………………………………. 14

 

مدلهای مقابله با استرس…………………………………………………………………………………………… 22

 

مدل موسو بیلی نگز……………………………………………………………………………………………. 22

 

مدل لازاروس و فولکمن……………………………………………………………………………………… 24

 

مدل اسکروئرز و همکاران…………………………………………………………………………………… 27

 

مدل اندلر و پارکر……………………………………………………………………………………………… 30

 

مدل اسکینر و همکاران 31……………………………………………………… …………………………..

 

فاکتورهای واسطهای و روش مقابله…………………………………………………………………………….. 36

 

شکل گیری مفهوم کیفیت زندگی 39……………………………………………….. …………………………..

 

ابعاد کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………………. 51

 

 

تاریخچه تحول نگاه به مفهومکیفیت زندگی 54…………………………………… …………………………..

 

زمینه های علمی تحول نگاه به مفهوم کیفیت زندگی 55………………………… …………………………..

 

پیدایش دیدگاه های چند عاملی…………………………………………………………………………………… 60

 

دیدگاه مورد پذیرش سازمانبهداشت جهانی…………………………………………………………………….. 62

 

پیشینه پژوهشهای علمی 63…………………………………………………………. …………………………..

 

پژوهشهای انجام شده در ایران…………………………………………………………………………………… 66

 

فصل سوم : روش پژوهش

 

جامعه آماری 74………………………………………………………………………. …………………………..

 

نمونه و روش نمونه گیری 74………………………………………………………. …………………………..

 

ابزار پژوهش……………………………………………………………………………………………………….. 75

 

روش جمع آوری اطلاعات 77……………………………………………………… …………………………..

 

روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………….. 77

 

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

 

الف)توصیف داده ها 81……………………………………………………………… …………………………..

 

ب) تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………….. 87

 

 

فصل پنجم : بحث و بررسی داده ها

 

بحث و بررسی یافته های تحقیق 95……………………………………………….. …………………………..

 

محدودیت ها………………………………………………………………………………………………………. 104

 

پیشنهادات 105………………………………………………………………………… …………………………..

 

پیشنهادات پژوهشی 105…………………………………………………………. …………………………..

 

پیشنهادات کاربردی 105…………………………………………………………. …………………………..

 

فهرست منابع و ماخذ……………………………………………………………………………………………. 106

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول
عنوان		صفحه
جدول 1-4 ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مقابلهبا موقعیت های استرس زا……………………….		٧٩
جدول :2-4 فراوانی و درصد دانش آموزان به تفکیک	وضعیت بینایی……………………………………….	٨١
جدول :3-4 فراوانی و درصد دانش آموزان به تفکیک	وضعیت سکونت…………………………..	………… ٨١
جدول :4-4 شاخص های توصیفی نمرات پرسشنامه مقابله با موقعیت های استرس زا در دانش		آمـوزان دختـر
نابینا به تفکیک وضعیت بینایی…………………………..	……………………………………………………	٨٢
جدول :5-4 شاخصهای توصیفی میانگین مجموع نمرات پرسشنامه مقابلـه بـاموقع یـت هـای		اسـترسزا در
دانش آموزاندختر نابینا به تفکیک وضعیت بینایی …………………………..	…………………………..	… ٨٤

جدول :6-4 شاخص های توصیفی نمرات پرسشنامه کیفیت زندگی در دانش آموزان دختـرنابی نـا بـهتفک یـک

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

وضعیت بینایی……………………………………………………….	…………………………………………	٨٦
جدول :7-4 نتایج ضریب همبستگی برای رابطه سبک	مقابلهای مساله مدار با کیفیت زندگی ……………	٨٧
جدول :8-4 نتایج ضریب همبستگی برای رابطه سبک	مقابلهای هیجان مدار با کیفیت زندگی…………..	٨٨
جدول :9-4 نتایج ضریب همبستگی برای رابطه سبک	مقابلهای اجتنابی با کیفیت زندگی ……………….	٨٩
جدول :10-4 نتایج معنی داری مدل رگرسیون برای پیش بینی کیفیت زندگی…………………………..		. ٩٠
جدول : 11-4 ضرایب رگرسیون برایپیش بینی کیفیت زندگی……………………………………………		٩١
جدول:12-4 نتایج آزمون t برای مقایسه سبک هـای مقابلـه بـا اسـترسدر دانـش آمـوزاننابی نـای		مطلـقو
کم بینا ……………………………………………………….	…………………………………………………	٩٢
جدول :13-4 نتایج آزمونt برای مقایسهکیفیت زندگی در دانش آموزاننابینای مطلق و کمبینا……….		٩٣

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان	فهرست نمودارها	صفحه
نمودار:1-4 میانگین نمرات سبک های	مقابلهبا استرس در دانش آموزاننابینای مطلق و کمبینا	……….. ٨٣
نمودار:2-4 میانگین نمرات سبک های	مقابلهبا استرس در کلدانش آموزاننابینا………………………..	٨٥

 

 

چکیده

 

 

 

 

 

 

 

مقدمهپژوهش:	حاضر با هدف بررسی ارتباط راه های مقابله ای با کیفیـت زنـدگی دانـش آمـوزان
نابینای دختر انجام شد.
روش: نمونه آماری 46 دانش آموز دختر نابینای 16		سال مـشغول بـه تحـصیل در سـال تحـصیلی
1390-1391مدرسه نابینایان نرجس شهر تهران بودند.		برای سنجش راه های مقابله ای از تست مقابله

 

با بحران اندلر و پارکر و برای سنجش میزان کیفیت زندگی از مقیاس کوتـاه کیفیـت زنـدگی سـازمان

 

بهداشت جهانی استفاده شد.   به منظور محاسبه اعتبار پرسشنامهمقابلـه بـا موقعیـت هـای اسـترس زا،

 

 

 

ضریب آلفای کرونباخ برای بررسیهماهنگی درونی سئوالات	هر یک از خرده مقیاس های پرسشنامه
مقابله با موقعیت های استرسزابطور جداگانه محاسبه شد	که نتایج بیانگر روایـی و پایـایی مطلـوب

 

مقیاس ها بود.   به منظور محاسبه اعتبار پرسشنامه کیفیت زندگی ، ضریب آلفای کرونباخ بـرای بررسـی

 

هماهنگی درونی سئوالات برای تمام سوالات پرسشنامه کیفیت زندگی محاسبه شـد و ضـریب آلفـای

 

کرونباخ برابر با 0/889    بدست آمد که نشانگر اعتبار خوب سـوالات پرسـشنامه کیفیـتزنـدگی بـود.

 

 

 

 

 

 

 

برای پیش بینی سهم	سبک های مقابله ای با استرس در  کیفیت زندگی در دانش آموزان دختر نابینـا از
روش تحلیل رگرسیون چند متغیری استفاده شد.
یافته ها:    تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد		نتیجه پژوهش نشان داد بین استفاده از سبک های مساله
مدار و اجتنابی با	کیفیت زندگی همبستگی مثبت وجود دارد و بین سبک مقابله ای اجتنابی بـا کیفیـت

 

زندگی همبستگی دیده نشدو  نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل رگرسیون چند متغیری نشانگر آن است

 

که مجموع  سبک های مقابله ای با استرس 30   درصد از واریانس کیفیت زندگی دانش آموزان نابینارا

 

پیش بینی می کند.

 

کلید واژه ها: راه های مقابله ای، کیفیت زندگی، دانش آموزان نابینا

 

 

 

فصل یکم

 

 

معرفی پژوهش

 

 

مقدمه

 

امروزه علیرغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییـر در شـیوه هـای زنـدگی، بـسیاری از افـراد در

 

رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی های لازم و اسا سی هستند و همین امـر آنـان را در مواجهـه بـا

 

مسائل و مشکلات روزمره آسیب پذیر کرده اسـتبنـابراین،.  پـژوهش در مـورد برخـی از سـازههـای

 

 

 

 

 

 

 

2	آن بر فائق آمدن بر موقعیتهای فشارزا، همواره مـدنظر
روانشناختی مانند روش های مقابلهایو تأثیر
واقع شده است.   در این ارتباط، این پرسشها که افراد متفاوت در مواجهـه بـا موقعیـت هـای فـشارزا،
رویداد را چگونه ارزیابی یا پردازش می	کنند، و بر اثر این ارزیابی، چه هیجان ها یا افکـاری برانگیختـه

 

میشوند و کدامیک از روش های مقابلهای مورد توجه قرار میگیرند، همواره مورد توجـه پژوهـشگران

 

بوده است(کلینکه،ترجمه گودرزی،.(1382

 

استرس واقعیتی غیر قابل انکار و عاملی در جهـت تحـول زنـدگی آدمـی اسـت؛ چنانچـه تغییـرو

 

تحولات ناشی از استرس ملایم و محدود باشد، مفید و سازنده و در سازگاری آدمـی نقـش بـارزیرا

 

ایفا میکند.  اما زمانیکه دگرگونی ها فراتر از حد روند و مدت زمان طولانی ادامـه یابنـد ممکـن اسـت

 

تحمل آنها دشوار و ظرفیت سازش آدمـی لبریـز گـردد.     بـه همـین دلیـل طـی دو سـه دهـه گذشـته،

 

پژوهشگران علاقه وافری به پژوهش در زمینه شیوه های مقابله افراد با عوامل استرس زا نـشان داده انـد.

 

introduction ١ coping strategies ٢

 

 

این پژوهشگران به روش هایی که انسانها برای مواجهه با شرایط استرس زا انتخـاب مـی کننـد، در هـر

 

دیدگاه نام ویژه ای دادهاند( سلطه، دفاع، واقع نگری در حل مسئله و…)کـه در مفهـوم مقابلـه بهـم مـی-

 

پیوندند(دادستان،حاجیزادگان،علیپور و عسکری،.(1386

 

مطالعات نشان داده اند که ارتقای مهارت های مقابلـهای و مهـارتهـای انطبـاقی در بهبـود کیفیـت

 

زندگی افراد بسیار مؤثر است.  رفتارهای انطبـاقی، مجموعـهای از مهـارتهـای مفهـومی، اجتمـاعی و

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1	به آنها	در	زندگی روزمره می توانند رفتار مناسبی را از خود بروز دهنـد،
عملیاست، که افراد با توجه
و ازطرفی توانایی پاسخدهی	افراد را	در	موقعیـت	هـای خـاص تحـت تـأثیر قـرار مـیدهنـد( پـورتر و
2			3	4

ریچلــر ،1999،اســتین بــک و اســتین بــک ،.(1990 رفتارهــای انطبــاقی ، اســتقلال شخــصی و نحــوه

 

5

پاســخگویی اجتمــاعی افــراد را در هــر ســن و گروهــی تحــت تــأثیر قــرار مــیدهــد(لوکاســون و

 

همکاران،.(1992

 

عوامل گوناگون و گسترده ای مانند:  رشد روانی-   بدنی، سازگاری، شایستگی اجت ماعی و روش های

 

کنار آمدن با دیگران، آنچنان باید با هم ترکیب و در هم تنیده شوند کـه ماننـد تـار و پـود یـک قـالی

 

6

ایرانی، نگاره و تصویر یکپارچه و سازمان یافتهای از یک فرد را بدست دهند(للند ،.(1983

 

از آنجاییکه، بکارگیری روش های مقابله ای مـؤثر، سـبب کـاهش آسـیب پـذیری در ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖهـای

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7	رفتارهای	انطباقی	نیز فـرد را قـادر
استرس زا می شود(وایلنت،1992  ،به نقل از میسلی ،2001پرورش)
می سازد تا در ارتباط با سایر ها،انسانجامعه، فرهنگ و محیط خود،	مثبت و	سازگارانه عمـل کـرده و
سلامت روانی خود را تأمین کند و از کیفیت زندگی مطلوب تری برخ وردار شـوند.			بـا ایـن حـال هـر

 

. conceptual,social&practical skills ١ . Porter&Richler ٢ . Stainback&Stainback ٣ . adaptive behaviors ٤ Lukasson, et al .٥ . Leland ٦ . Micelli ٧

 

 

کس به شیوه خاص خود به مسائل و موقعیتها پاسخ می دهد، برخی هنگام روبرو شدن بـا مـشکلات

 

 

 

 

 

 

می	کوشند با ارزیابی درست و منطقی موقعیت و استفاده مؤثر از سیستم های حمایتی با موقعیت مقابلـه
کنند.	در مقابل، برخی بجای مقابله سازگارانه با مسائل، سعی می کنند با بهره گرفتن از راهبردهای ناکارآمـد
از رویارویی با مشکلات اجتنـاب کننـدمقابلـه.		بـه عنـوان تلاشـی شـناختی و رفتـاری بـرای اداره و

 

رویـارویی بـا موقعیـت  هــای فـشارزا تعریـف شــده اسـت کـه فراتـر از منــابع فـرد ارزیـابی گردیــده

 

1

است(لازاروس و فولکمن ،.(1984

 

 

بیان مسئله

 

کنار آمدن با فشارهای زندگی و کسب مهارت های مستقلانه ی فردی و اجتماعی همواره بخـشیاز

 

واقعیات زندگی انسان بوده و در ادوار متفاوت در  زندگی او به اشـکال گونـاگون تجلـی یافتـه اسـت.

 

تعارضات در دوران کودکی جلوه چندانی ندارد اما با افزایش سن و هنگام مواجهـه بـا دشـواریهـای

 

ویژه سنین نوجوانی و جوانی، کشمکش  های درونی و محیطی تظاهر بیشتری پیدامیکنند. بنابراین اگر

 

افراد از سنین کودکی در انجام مهارت های مـستقلانه زنـدگی روزانـه فـردی و مـسئولیت پـذیریهـای

 

اجتماعی تبحر یابند، بدون تردید در مواجهه با موقعیتهای فشارزا عملکرد م ناسـبی خواهنـد داشـت.

 

مهارت های مقابلهای مجموعهای از توانایی  هایی هستند کـه زمینـه سـازگاری، رفتـار مثبـت و مفیـدرا

 

فراهم میآورند.  از آنجایی که توانایی تولید، بکارگیری روش های مقابلهای و پیاده کردن آن بخـصوص

 

در روابط بین فردی و همچنین در جهت رشد و سازگاری افراد بسیار تأثیرگذار میباشد؛ این توانـایی-

 

ها، فرد را قادر میسازند مسئولیتهای نقش اجتماعی خود را بپذیرد و بـدون لطمـه زدن بـه خـودو

 

دیگران با خواستها،انتظارات و مشکلات روزانه بویژه در روابط بـین فـردی و بـه شـکل مـؤثرتری

 

1

 

روبه رو شود(زتلین ،1985  ، به نقل از مشفق.(1389  از طرفی توانایی هـای لازم بـرای رفتـار انطبـاقیو

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مؤثر، افراد را قادر می		سازد تا بطور مؤثر با مقتضیات و چالش			های زندگی روزانه مقابله کنند. آمـوزش
این مهارت	ها، موجب ارتقای رشد شخصیتی و اجتماعی، محافظت از حقوق انسان هـا و پیـشگیری از
مشکلات روانی و اجتماعی میشود.
رفتار انطباقی	در حقیقت سازه بسیار جامع		و فراگیری	است	که مؤلفه های ذهنی، حسی، حرکتـی و
		2	انطباقی به	معنای	قدرت کنار آمدن با دیگران و ارتباط
شخصیتی را در برمیگیرد(کوهن ،1988رفتار).
برقرار کردن با	آنها، یعنی	کنار آمدن در مذاکرات، درگیـری هـا، اشـتباهات و همچ نـین کنـار آمـدن بـا

 

. Zetlin ١ . Cohen ٢

 

 

٥

 

 

موقعیت های جدید و سایر موقعیتهاست.    از طرفی پرورش رفتار انطباقی منجـر بـه برقـراری ارتبـاط

 

فرد با محیط اطراف خود و مقابله با شرایط استرسزا میشود (بوزان، ترجمه مینویی،.(1383

 

 

 

کیفیت زندگی آن دسته از خصوصیاتی است	که برای فرد ارزشمند اسـت و حاصـل ادراك خـوب
بودن یا احساس راحتی است و در راستای	توسعه و حفظ منطقی عملکرد جسمانی، هیجانی و عقلانی

 

استبطوری.  که فرد بتواند توانایی هایش را در فعالیت های زندگی حفظ نماید.( محمودی، شریعتی،

 

بهنام پور .(1382

 

از آنجا که روش های مقابلهای به عنوان تلاشی شناختی و ر فتاری برای رویارویی بـا موقعیـتهـای

 

فشارزا و زمینه سازگاری فرد جهت برخورد مناسب با چالش های زنـدگی اسـت و برخـورد مناسـب

 

همان اتخاذ روشی است که تنش فرد را کاهش و احساس خـوب و مثبـت بـودن را در فـرد افـزایش

 

می دهد.     لذا انتظار می رود همبستگی چشمگیری بین روش های مقابله ای بـا میـزان کیفیـت زنـدگی

 

وجود داشته باشد.

 

تحقیقات نشان می دهد افراد بیمار و ناتوان از کیفیت زندگی پایین تری برخوردارند و حتی شـدت

 

بیمـــاری، نـــاتوانی و تعـــداد دفعـــات مراجعـــه بـــه پزشـــک بـــر کیفیـــت زنـــدگی تـــاثیر

 

دارد(نجومی،بهاروند،کاشانیان.(1388

 

رضایت از زندگی و احساسخوب بودن در بیماری های مـزمن هـدف اصـلی درمـان و مراقبـت

 

است.    با این حال کیفیت زندگی بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن پایین تر از حد طبیعی است و تحقیقات

 

نشان می دهد بکارگیری برنامه های آموزشی ساده به میزان زیادی بر کنتـرل فـرد بـر روی بیمـاری و

 

عوارض جانبی تاثیرهداشتونهایتا باعث بهبود کیفیت زندگی و احساس رضـایت از زنـدگی در فـرد

 

شده و تحمل رژیم درمانی آسان تر می شود(نوقابی و همکاران .(1385

 

 

 

نابینایان و کم بینایان نیز از جمله افراد ناتوان جسمی هـستند بـا توجـه بـه تـاثیر منفـی نـاتوانی و

 

بیماری های مزمن بر روی سلامتی و میزان کیفیت زندگی، می توان انتظار داشت که نابینایی بر کیفیت

 

زندگی افراد نابینا تاثیرگذار بوده و استفاده از روش های مقابله ای مناسب یا غیر مناسب می توانداین

 

 

 

تاثیر را کاهش یا افزایش دهدازآنجا.  که هـر فـرد معمـولا از یـک	راهبـرد مقابلـه ای بـیش از سـایر
راهبردها در رویا رویی با مسایل و مشکلات استفاده می کنـد لـذا	پـژوهش حاضـر درصـدد اسـت تـا

 

رابطه ی بین سبک های مقابله ای با کیفیت زندگی دانش آموزان نابینـای دخترشـهر تهـران را بررسـی

 

کند تا نشان دهد استفاده کنندگان از کدام راهبرد مقابله ای از میزان کیفیت زندگی بالاتری برخوردارند

 

تا به پشتوانه ی این دستاورد علمی بتوان آموزش های لازم را به افراد جهت افـزایش سـطح سـلامت

 

زندگی با بهره گرفتن از راهبرد مقابله ای بدست آمده، ارائه داد.

 

با توجه به آنچه گفته شـد و اهمیـت آن ، در پـژوهش حاضـر، مـسئله ایـن اسـتکـه: ” آیـا بـین