در همین راستا دو شاخص اصلی هزینه و مدت زمان حفاری را میتوان برشمرد،اگرچه هزینه حفاری
شاخصی مهمتر بحساب میآید اما با توجه به عدم قطعیت و پیچیدگی بالای محاسبات هزینه حفاری،در
بیشتر موارد شاخص طول مدت زمان حفاری را مناسبترین شاخص كنترل و بهینهسازی عملیات مدنظر
قرار میدهند.
بنابراین به منظور كاهش مدت زمان حفاری،عوامل فنی و مهندسی تاثیرگذار در نرخ نفوذ مانند خصوصیات
گل حفاری،هیدرولیك،وزن روی مته،دور مته،عمر مته و سایر موارد مورد مطالعه قرار گرفت.
در این تحقیق به بررسی 5حلقه چاه در میدان سراجه پرداخته شد و پس از پردازش اطلاعات،در ابتدا
هیدرولیک بهینه با روابط ریاضی و برنامه كامپیوتری با احتساب حداكثر قدرت قابل دسترسی در مته،
به منظور تمیزكاری مناسب در ته چاه محاسبه شد كه در میزاننفوذ موثر است.
در ادامه به منظور بالا بردن بازدهی حفاری در میدان سراجه فرایند با بهره گرفتن از نتایج حاصل از هیدرولیك
بهینه با روش هایی به صورت تجربی، مقایس های و محاسباتی در 3 مرحله صورت گرفت و پس از آن نتایج این
مراحل مورد مقایسه قرار گرفتند تا در نهایت با بهره گرفتن از نتایج اولیه و مقایسهای،چاه نهایی با نرخ نفوذ
بالاتر و هزینه كمتر نسبت به حفاریهای انجام شده طراحی شد.
مقدمه:
نفت و گاز طبیعی حداقل تا یكصد سال آینده به عنوان عمده ترین منابع انرژی در جهان باقی خواهند ماند.
در ایران به عنوان كشوری كه بیش از 10% كل مخازن نفت و 13% كل مخازن گاز جهان را داراست، صنایع
نفت و گاز و صنایع وابسته به آنها در درجه اول اهمیت قرار دارند.
از آنجاییكه بخش عمدهای از هزینه های مربوط به توسعه میادین نفتی در قسمت تحت الارضی مرتبط به
حفاری می باشد،بالا بردن بازدهی حفاری به معنای دستیابی به همان اهداف از پیش تعیین شده البته در

مدت زمان كمتر و هزینه پایینتر امروزه مورد توجه تمامی مهندسین و دست اندركاران حفاری قرار گرفته

است،چرا كه زمان و هزینه حفاری یک عامل تعیین كننده در بازگشت سرمایه در پروژه های نفت و گاز است.
جهت نیل به این هدف روشها و مدلهایی ارائه شدهاند كه به آن بهینهسازی حفاری اطلاق میشود و در
تعریف دقیقتر، بررسی و پردازش اثرات متقابل پارامترهای مختلف حفاری طی یک مدلسازی ریاضی برای
نیل به بازدهی بیشینه، بهینهسازی حفاری نامیده میشود و امروزه تقریباً در تمامی كشورهای نفتخیز
مرسوم شده است.
با توجه به اهمیت بحث حفاری و هزینه های آن، به منظور بالابردن بازدهی حفاری مدلها و روش هایی ارائه
شدهاندكه امروزه از تركیب آنها نتایج قابل قبولی در افزایش میزان نفوذ و كاهش هزینه حاصل شده است.
در همین راستا دو شاخص اصلی هزینه و زمان حفاری را میتوان برشمرد كه اگرچه هزینه حفاری شاخصی
مهمتر و قابل توجهتر است اما با توجه به پیچیدگی بسیار بالای محاسبات و عدم قطعیت و نیاز به اطلاعات
كامل، دقیق و شفاف از هزینه های انجام شده در بیشتر موارد شاخص طول مدت حفاری را مناسبترین
شاخص عملكرد عملیات حفاری برای كنترل و بهینهسازی عملیات مدنظر قرار میدهند.
بنابراین به منظور كاهش مدت زمان حفاری و بالا بردن نرخ نفوذ ابتدا باید به مطالعه و شناخت عوامل فنی

لیات برای بررسی امكان فلوته كردن این كانی های سولفوره بوده است كانه های اصلی
تشكیل دهنده این كانسنگ، كالكوپیریتبعنوان كانی اصلی وكوولین بعنوانكانی فرعی
سولفوره مس میباشد و پیریت بعنوان اصلیترین كانی مزاحم میباشد كه بدلیل درگیری
بالای پیریت ، كالكوپیریت و همچنین پایین بودن عیاركانسنگسولفوره كلیه مراحل این
آزمایش از مرحله نمونهبرداری تا آنالیز نهایی به دقت هر چه بیشتر انجام شد. چكیده
معدن مس سونگون اهر یكی از بزرگترین ذخایر شناسایی شده مس پورفیری خاورمیانه
میباشد این معدن واقع در استان آذربایجان شرقی و در نزدیكی روستای ورزقان می باشدو
بدلیل حجم بالای سرمایهگذاری صورت گرفته مطالعات دقیق و استفاده هر چه بیشتر از این
ذخایر وظیفه كلیه دستاندركاران این صنعت است در طرح فوق عیار ورودی كارخانه طراحی
شده، حدود 0/7درصد می باشد كه بر مبنای عیار متوسط مس كه اغلب بین 0/56و1/2
درصد میباشد.
پروژهای كه بصورت تحقیقاتی برروی آن كار شد در راستای بهینه سازی و استفاده هر چه
بیشتر از منابع است. طبق آخرین آمار بدست آمده حداقل 9 میلیون تن ذخیره كانسگ
سولفوره مس با عیار حدودی 0/35 درصد و كمتر وجود دارد كه با توجه به امكانات موجود
عملیات برای بررسی امكان فلوته كردن این كانی های سولفوره بوده است كانه های اصلی
تشكیل دهنده این كانسنگ، كالكوپیریتبعنوان كانی اصلی وكوولین بعنوانكانی فرعی
سولفوره مس میباشد و پیریت بعنوان اصلیترین كانی مزاحم میباشد كه بدلیل درگیری
بالای پیریت ، كالكوپیریت و همچنین پایین بودن عیاركانسنگسولفوره كلیه مراحل این
آزمایش از مرحله نمونهبرداری تا آنالیز نهایی به دقت هر چه بیشتر انجام شد.

مقدمه
مجتمع مس سونگون در استان آذربایجان شرقی در فاصله 75 كیلومتری شمال غرب
شهرستان اهر در منطقه كوهستانی با متوسط ارتفاع 2000 متر بالای سطح دریا واقع شده
است.
مس سونگون به عنوان یک طرح ملی و عظیم صنعتی و تولیدی به منظور استخراج
كانسنگ، تولید و صادرات كنسانتره مس از ابتدای اجرای برنامه دوم توسعه كشور، فعالیت خود
را آغاز نموده است.

روش ها تمام پارامترهای موثر در رفتار پیلار را به طور همزمان در نظر نمی گیرند. همچنـین اسـتفاده از آنهـا بـرای
طراحی پیلار موقت غیرمنطقی است.
بنابراین و بر اساس شناسایی پنج مرحله مختلف بارگذاری بر پیلار در سیـستم معـدنکاری جبهـه کـار طـولانی،
روش مدلسازی عددی به عنوان راهکار مناسب طراحی پیلار زنجیره ای، به ویژه بـرای پـیلار موقـت پیـشنهاد شـده
است.
با توجه به رفتار کرنش نرمی زغال سنگ در طول پروسه بارگذاری، مدل های مرسـوم کـرنش نرمـی آنـالیز و بـا
یکدیگر مقایسه شده اند. بر اساس مطالعه صورت گرفته و با تکیه بر شرایط پیلارهای زغالی معادن جبهه کار طولانی
و نیز داده های میدانی قابل دسترس، مدل کرنش نرمی FLAC برای مدلسازی پیلار انتخاب شده است.
در مدلسازی مقدماتی با بهره گرفتن از شبیه سازی های متعدد، پارامترهای فیزیکی و مجازی مـوثر بـر رفتـار پـیلار
شناسایی شده اند. همچنین با شبیه سازی تست مقاومت فشاری سه محوری، پتانسیل مـدل ایجـاد شـده در شـبیه
سازی رفتار تسلیم شدن زغال سنگ ارزیابی شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که مدل عـددی مـی توانـد
رفتار پیلار زغالی تحت اعمال بارهای گوناگون را شبیه سازی نماید. مقایسه نتایج مدل عددی با برآورد روابط مرسوم
طراحی پیلار بیانگر قابلیت اعتماد بالای مدل عددی می باشد؛ البته به شرطی که مدل عددی به صـورت مـوردی بـا
داده های میدانی تنظیم شود. بدین ترتیب، طراحی پیلار با بهره گرفتن از روش شبیه سازی ارائه شده در کنـار مقایـسه
نتایج آن با برآورد روابط مرسوم طراحی می تواند میزان ریسک عملیات را کاهش دهد؛ به نحوی که امکـان پرهیـز از
شکست غیر کنترل شده و فاجعه آمیز پیلار زغالی فراهم آید.
1
مقدمه
روش استخراج جبهه کار طولانی، یک روش کاملا پر تولید با قابلیت مکانیزاسیون بـالا مـی باشـد کـه از

اوایل قرن هفدهم میلادی در معادن زغال سنگ اروپا رواج یافت و پـس از آن نیـز در اوایـل دهـه 1960 بـا

توسعه وسایل نگهداری خود پیشرو در معادن امریکا به کار گرفته شد.
در طول دهه 1990 سهم تولید معادن جبهه کار طولانی از کل تولیدات زیرزمینی زغال سنگ تقریبا دو
برابر شده است و این روند همچنان ادامه دارد. دلایل اصلی این توسعه قابلیت بالای مکانیزه شـدن در کنـار
شرایط ایمنی مطلوب بوده و لازمه ایمنی مطلوب، طراحی مناسب پانل ها و سیستم تهویه است.
طراحی مناسب پانل ها، شامل راه های دسترسی دو طرف آنها می باشـد کـه عـلاوه بـر داشـتن شـرایط
تهویه مناسب، لازم است تا از ایمنی کافی برای رفت و آمد کارگران، دسترسی به سـینه کـار و نیـز ترابـری
زغال سنگ برخوردار باشند.
ارتفاع معمول روباره (عمق معدن) در روش جبهه کار طولانی بین 200 تا 2700 فوت (60 تا 820 متـر)
بوده و هر چه عمق معدن افزایش یابد، طراحی راه های دسترسی دو طرف پانل و حفظ شرایط پایداری آنهـا
مشکل تر می شود. در نتیجه برای نگهداری ایمن، لازم است تعداد و عـرض پیلارهـای زنجیـره ای افـزایش
یابد که این امر باعث می شود بازیابی استخراج زغال سنگ کاهش یافته، هزینه ها افزایش یابنـد. همچنـین
وجود پیلارهای زیاد و پهن، به عنوان مانع در برابر جریان تهویه عمل نموده، افزایش هزینه های تهویه را بـه
دنبال دارد.
راه کار مناسب برای این شرایط استفاده از پیلارهای موقت می باشد که ضمن اقتـصادی بـودن، شـرایط
پایداری راه های دسترسی دو طرف پانل را نیز در معادن عمیـق تـامین مـی نماینـد. اسـتفاده از پیلارهـای
موقت که پهنای کمتری دارند، شرایط توزیـع تـنش بـر راه هـای دسترسـی دو طـرف پانـل را تغییـر داده،
وضعیت ایمنی عملیات بهبود می یابد. همچنین بازیابی زغال سنگ را به طور مـوثری افـزایش مـی دهـد و
مانع کمتری در برابر جریان هوای تهویه ایجاد نموده، تهویه راحت تر صورت می گیرد.
2

باشد. در این پژوهش، بررسی اقتصادی تولید آلومینا از نفلین سینیت سراب به همراه محصولات جـانبی
آن در ظرفیتهـای ۴۰۰ ،۳۰۰ ،۲۰۰ و ۵۰۰ هزارتنـی صـورت گرفـت و پارامترهـای اقتـصادی هـر یـك
محاسبه و بر این اساس ردهبندی شد. پس از آن، تحلیل حساسیت نـرخ بازگـشت داخلـی، ارزش خـالص
فعلی و دوره بازگشت سرمایه نسبت به قیمت فروش، هزینه های سرمایهگذاری و جـاری بررسـی گردیـد و
میزان حساسیت عوامل مختلف، امتیازدهی شد. با توجه به عواملی همچون، رده بندی بر اساس پارامترهای
اقتصادی هر ظرفیت و ردهبندی عوامل حساس در ظرفیت های مختلف، ردهبندی اصلی میزان تأثیر تولیـد
بر سوددهی به شرح زیر صورت گرفت :
۳۰۰ -۱ هزارتن (یک خط تولید)

۵۰۰ -۲ هزارتن (دو خط تولید، ۳۰۰ هزار و ۲۰۰ هزار)
۴۰۰ -۳ هزارتن (دو خط تولید ۲۰۰ هزارتن)
۲۰۰ -۴ هزار تن (یک خط تولید)

برای دستیابی به این فلز استراتژیک كردهاند. ارزش آلومینیوم برای مدتی در هنگام پیدایش از طـلا
بیشتر بود، اما بعد از ابداع یـك روش آسـان بـرای اسـتخراج آن در سـال ١٨٨٩، قیمـت آن رو بـه
كاهش گذاشت و سقوط كرد. آلومینیوم از نظر كیفیت و ارزش کاربردیترین فلز بعد از آهن است و
تقریباً در تمامی بخشهای صنعت دارای اهمیت میباشد. آلومینیوم خالص، نرم و ضعیف اسـت امـا
میتواند آلیاژهایی را با مقادیر کمی از مس، منیزیوم، منگنز، سیلیکون و دیگـر عناصـر بوجـود آورد
که این آلیاژها ویژگیهای مفید گونـاگونی دارنـد و اجـزای مهـم هواپیماهـا و راکـتهـا را تـشكیل
میدهند. آلومینیوم در صنعت برای تولید میلیونها محـصول مختلـف بـهکـار مـیرود و در جهـان
اقتصاد، عنصر بسیار مهمی است. اجزای سازه هایی که از آلومینیـوم سـاخته مـیشـوند، در صـنعت
هوانوردی و سایر مراحل حمل و نقل بسیار مهم هستند. همچنین در سازه هایی کـه در آنهـا وزن،

افقهای مختلف و تهیه مقاطع قائم انجام گرفت و بـا انجـام مطالعـات ژئوشـیمی، طراحـی شـبكه،
برداشت نمونه و انجام آنالیز، تجزیه و تحلیل داده ها، روند كانسار سازی مشخص شد.
با توجه به نحوه گسترش كانسار، چهار افق معدنی قابل استخراج را با نامهـای افـق آهنـی ـ
افق آپاتیتی ـ افق سنگهای سبز و افق دایكهای آپاتیتی را برای كانسار فسفات اسفوردی انتخـاب
نموده و محاسبه ذخیره را بر روی آنها انجام دادهایم.
براساس این نتایج، كانسار فسفات اسفوردی بافق با توجه به محـدوده مـورد ارزیـابی، دارای
ذخیرهای در حدود15708774/37تن با عیار متوسط 14/03 درصد P2O5 و 24/16 درصد Fe2O3
میباشد. ذخیره اعلام شده برابر بررسیهای انجام شده از نوع قطعـی و در تقـسیم بنـدی ذخـائردر
گروه A قرار میگیرد.

مقدمه
مواد معدنی زیربنای اقتصادی، صنعت و بطور كلی زیربنای پیشرفت تمدنها و جوامع بشری
در همه زمینه ها محسوب میشوند. انسان از آغاز خلقت و در طول تاریخ، براساس نیازهای خـود و
همینطور میزان شناخت خویش از این مواد سود برده است.
زمینه های كاربردی مصرف مواد معدنی بسیار وسیع و گسترده می باشد. ایـن مـواد بـصورت
خام و هم بصورت محصول نهایی فرایندهای مختلف استحصال، جدایش و پالایش، تغذیـه كننـده
بسیاری از صنایع معدنی و غیر معدنی میباشند.
در ایران به جهت موقعیت و وضعیت زمین شناسی و تحولات مـؤثر در كانـسارزائی، شـرایط
مناسبی برای تشكیل و ظهور معادن فلزی و غیرفلزی فراهم شده است. ذخایر بزرگ و ارزشـمندی
همچون طلا، مس، نقره، سرب و روی، آهن، سنگ های ساختمانی و … از سرمایه الهی سـرزمینمان
به شمار میروند.
این ذخایر تنها گوشهای از استعدادهای معدنی ایـران را در بـر دارنـد. در حالیكـه در بخـش
مهمی از پتانسیل معدنی كشور در دل زمین نهفته و نیاز به شناسایی و اكتشاف دارند.
از آنجایی كه سنگ فسفات تنها منبع تولید فسفر است نیاز به این سنگ نیز بـه طـور قابـل
ملاحظهای رو به افزونی است بطوری كه مصرف جهانی سنگ فسفات در طی دوره ده ساله 1979
تا 1989 دو برابر شده است. براساس پیشبینی فائو این میزان مصرف در سال 2000 میلادی 2/5
برابر شده است. ضمن اینكه بیشترین مصرف سنگ فسفات در صنعت كودسازی می باشـد. بـا ایـن
شرایط لزوم تسریع دریافتن روش های پیشرفته در زمینه اكتشاف، كانهآرایی و بهره برداری ازذخایر
كم عیار بیش از گذشته احساس میشود.
سازمان زمینشناسی كشور از اواخر سال 1342 برنامههای اكتشاف فسفات در ایران را آغـاز
نمود. از سال 1354 تا سال 1360 بـا همكـاری اداره تحقیقـات زمـین شناسـی و معـدنی فرانـسه
(BRGM) كار اكتشاف فسفات در ایران انجام گردید. فسفات اسفوردی با منشاء آذریـن بـه دلیـل

بالا بودن عیار P2O5 و روباز بودن معدن، در آن زمان قیمت اقتصادی تمام شده به ازای هر تن 30
دلار برآورد گردید و طرح فسفات اسفوردی جهت احداث كارخانه تغلـیظ در سـال 1368 تـشكیل
شد..

هدف -1-1
هدف از انجام پروژه حاضر، مشخص كردن محل آنومالی های احتمالی و روند گـسترش آنهـا
در افقهای مختلف میباشد.
همچنین برآورد ذخیره كانسار و تهیه مقاطع قائم از كانـسار بـوده اسـت كـه بـا اسـتفاده از روش
مرسوم مقاطع صورت گرفت. حاصل انجام این پروژه، ترسیم مقاطع قائم، پهنـه بنـدی توزیـع عیـار
فسفات در افقهای مختلف و جداول محاسبات ارزیابی ذخیره بوده است.
2-1- تاریخچه مطالعات انجام شده در یزد و منطقه
استان یزد از نظر تقسیمات زمین شناسی جزء ایران مركزی محسوب می شـود كـه بـیش از
نصف استان را كویر بزرگ ایران میپوشاند. این اسـتان دارای انـدیسهـای معـدنی قابـل تـوجهی
میباشد.
پتانسیلیابی و عملیات پیجویی منابع معدنی در مقایسه با عمر فعالیتهای اكتشاف زمـین
شناسی سابقه نسبتاً زیادی در یزد دارد. كار اكتشاف و مطالعات بر روی كانسار فـسفات اسـفوردی
به سابقه دیرینهای برمیگردد. این مطالعات بیارتباط با بررسیهای آنومالیهای آهن، سرب و روی