1- مقدّمه………………………………………………………………………………………………………………………..3

2- بیان مسأله ………………………………………………………………………………………………………………….4

3- پیشینه ی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………4

4- ضرورت انجام تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. 5

5- سئوالات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………… 5

6- فرضیه ها …………………………………………………………………………………………………………………. 5

7- اهداف………………………………………………………………………………………………………………………..6

8- مشکلات تحقیق………………………………………………………………………………………………………….6

 

فصل دوّم : مفهوم شناسی

1- حقوق………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-1- حق در لغت……………………………………………………………………………………………………………8

1-2- حق در اصطلاح………………………………………………………………………………………………………9

1-2-1- حق در اصطلاح فقه…………………………………………………………………………………………..10

1-2-2- حق در اصطلاح حقوقدانان…………………………………………………………………………………10

2- تکالیف…………………………………………………………………………………………………………………….11

2-1- تکلیف در لغت……………………………………………………………………………………………………..11

2-2- تکلیف در اصطلاح………………………………………………………………………………………………..11

2-2-1- تکلیف در اصطلاح دین……………………………………………………………………………………..11

3- اقسام حقوق……………………………………………………………………………………………………………..12

3-1- حق مالی………………………………………………………………………………………………………………12

3-2- حق غیر مالی…………………………………………………………………………………………………………12

4- نکاح………………………………………………………………………………………………………………………..13

5 – عقد………………………………………………………………………………………………………………………..14

6- تمکین………………………………………………………………………………………………………………………14

7- طلاق……………………………………………………………………………………………………………………….15

8- نشوز………………………………………………………………………………………………………………………..15

9- مهریه……………………………………………………………………………………………………………………….16

10- مهرالسنّه…………………………………………………………………………………………………………………16

11- مهرالمسمّی……………………………………………………………………………………………………………..16

12- مهرالمثل…………………………………………………………………………………………………………………17

13- مهرالمتعه………………………………………………………………………………………………………………..17

14- نحله………………………………………………………………………………………………………………………17

15- نفقه……………………………………………………………………………………………………………………….18

16- ارث……………………………………………………………………………………………………………………….18

17- جهیزیه…………………………………………………………………………………………………………………..18

18- عدّه………………………………………………………………………………………………………………………..19

19- مودّت…………………………………………………………………………………………………………………….19

20- رحمت…………………………………………………………………………………………………………………..19

21- حضانت………………………………………………………………………………………………………………….19

22- اجرت المسمّی………………………………………………………………………………………………………..20

23- اجرت المثل……………………………………………………………………………………………………………20

24- زوج……………………………………………………………………………………………………………………….20

25- زوجین…………………………………………………………………………………………………………………..20

25-1- موارد استعمال واژگان «زوج و إمرأه» در قرآن کریم…………………………………………………21

فصل سوّم: حقوق متقابل زوجین از منظر قرآن و روایات

بخش اوّل: حقوق مشترک زوجین

مقدّمه…………………………………………………………………………………………………………………………….25

1- حسن معاشرت………………………………………………………………………………………………………….26

2- تعاون و همکاری……………………………………………………………………………………………………….29

3- احترام به یکدیگر……………………………………………………………………………………………………….33

4- جلب توجّه نسبت به یکدیگر………………………………………………………………………………………37

5- استمتاع از یکدیگر……………………………………………………………………………………………………..44

 

6- حضانت……………………………………………………………………………………………………………………49

7- تربیت فرزند……………………………………………………………………………………………………………..53

7-1- نقش مادر در تربیت فرزند………………………………………………………………………………………54

7-2- نقش پدر در تربیت فرزند……………………………………………………………………………………….55

7-3- نقش مشترک پدر و مادر پس از تولّد فرزند………………………………………………………………56

7-4- تربیت کودک در سنین رشد…………………………………………………………………………………….59

7-4-1- تربیت، نه تنبیه…………………………………………………………………………………………………..61

8- شروط ضمن عقد………………………………………………………………………………………………………62

8-1- مبانی اصل آزادی قراردادها……………………………………………………………………………………..63

8-2- شرایط صحّت شروط ضمن عقد……………………………………………………………………………..65

9- استقلال مالی……………………………………………………………………………………………………………..66

9-1- مبانی استقلال مالی زوجین……………………………………………………………………………………..67

بخش دوّم: حقوق زوج

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….70

1- حقوق مالی…………………………………………………………………………………………………………………..70

1-1- ارث…………………………………………………………………………………………………………………….70

1-1-1- ارث در لغت…………………………………………………………………………………………………….70

1-1-2- ارث در اصطلاح……………………………………………………………………………………………….70

1-1-3- فلسفه و مبانی ارث در اسلام………………………………………………………………………………71

1-1-4- تاریخچه ی ارث……………………………………………………………………………………………….73

1-1-5- ارث در قرآن و روایات………………………………………………………………………………………74

1-1-6- سهم الارث زوج……………………………………………………………………………………………….75

1-2- اخذ فدیه در طلاق خُلع………………………………………………………………………………………….76

1-3- شرایط مالی ضمن عقد ازدواج………………………………………………………………………………..77

2- حقوق غیر مالی

2-1- طلاق……………………………………………………………………………………………………………………78

2-2- رجوع…………………………………………………………………………………………………………………..81

2-3- تعدّد زوجات………………………………………………………………………………………………………..83

2-3-1- فلسفه ی تعدّد زوجات………………………………………………………………………………………86

2-3-2- احکام تعدّد زوجات…………………………………………………………………………………………..87

2-3-3- پاسخ به یک شبهه……………………………………………………………………………………………..87

2-3-4- مشکلات ناشی از تعدّد زوجات…………………………………………………………………………..88

2-4- قیمومیّت(ریاست برخانواده)…….. ……………………………………………………………………………90

2-4-1- لزوم وجود رییس برای خانواده……………………………………………………………………………91

2-4-2- بررسی ریاست مرد از منظر قرآن کریم…………………………………………………………………92

2-4-3- بررسی ریاست مرد از منظر روایات……………………………………………………………………..93

2-4-4- قلمرو مدیریت در خانواده…………………………………………………………………………………..95

2- 5- اطاعت………………………………………………………………………………………………………………..97

2- 6- تمکین………………………………………………………………………………………………………………104

2-7- اشتغال………………………………………………………………………………………………………………..108

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………111

پیشنهادات و راهکارها……………………………………………………………………………………………………..119

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………………………….127

 

چکیده

 

یکی از احکام و قواعد تدوین شده در شریعت اسلام ، احکام مربوط به روابط زوجین است که با تشکیل نهادی به نام خانواده ، خود را پای بند به حقوق و تکالیفی می دانند، که در سایه ی عقد ازدواج، متوجّه آنان می شود. شریعت اسلام به گونه ای، زوایای مختلف نهاد خانواده را از بدو امر در نظر گرفته است که رهایی از این حقوق و تکالیف، غیر ممکن است. بنابراین، با ایجاد   رابطه ی زوجیت، که با ایجاب و قبول، شروع می گردد، این حقوق و تکالیف، بر طرفین حاکم  می شود. قرآن کریم در آیه ی 187 سوره مبارکه ی بقره ، نیاز به جنس مخالف را به صورت کاملاً محترمانه و با واژه ی «لباس» بیان فرموده است و در آیه ی 21 سوره ی مبارکه روم ، زن را «مایه ی آرامش» شوهر، معرّفی نموده است.

 

کلید واژگان :  قرآن ، روایات ، حق ،  تکلیف،  زوجین .

 

 

فصل اوّل:کلیّات

 

 

 

مقدمه

-1علت انتخاب موضوع

خانواده، اوّلین و مهم ترین نهاد اجتماعی است که بشر در آن پای می نهد و مفهوم تعاون ،              نوع دوستی و از خود گذشتگی را فرا می گیرد. تمایل جنسی زن و مرد و هم چنین محبّتی که بین آن ها به سبب رابطه ی زوجیّت ایجاد می شود ، موجب شده که خانواده، به عنوان نهادی طبیعی و محترم از قدیم الایّام به وجود آید. همان گونه که تشکیل اجتماع از ضرورت های طبیعت انسان و تأمین سعادت اوست ، خانواده نیز به حکم نیازها و غرایز انسانی ایجاد شده است.

مسأله ی ازدواج و زناشویی از جمله ی امور منظّم زندگی اجتماعی است که آفریدگار جهان ، اساس آن را بنا نهاده است و هیچ امری در زندگی انسان ها نمی تواند به اندازه ی ازدواج ، بهروزی و خوشبختی و یا تیره روزی و بدبختی به بار آورد. پس برای هیچ چیز در زندگی نباید بیشتر از مسأله ی ازدواج ، اهمیّت قایل شد و هر کسی باید در زندگی به این مسأله ی بزرگ اهمیّت داده و روح و قلب خود را برای تنظیم آن آماده سازد.

خانواده ، یک واحد اجتماعى است كه هدف از آن تأمین سلامت روحى و روانى افراد است. دین مبین اسلام براى تمام افراد خانواده، حقوقى قایل است و این حقوق در قبال وظایفى است كه نسبت به یکدیگر دارند. ممكن نیست كسى را پیدا كنیم كه حقّى در موردى داشته باشد بدون این‏ كه وظیفه‏اى بر دوش او قرار گیرد. بنابراین ، همان‏طور كه مرد در برابر وظایفى كه نسبت به همسر و فرزندان خود دارد و این موجب شده كه حقوقى نیز به عهده ی آنان داشته باشد. زن نیز در قبال وظایفی كه در زندگى به عهده ی او نهاده شده است، از حقوقى برخوردار است .

شناخت این حقوق و تکالیف متقابل، چه بسا به بهبود روابط زوجین کمک شایانی خواهد نمود. خانواده، بنیان جامعه است و بنای اجتماع بر شالوده ی خانواده نهاده شده است. هرمقدار این بنیان از استحکام و صلابت برخوردار باشد ، بنای آن نیز مقاوم و مداوم خواهد بود. و این امر جز با شناخت و رعایت حقوق و تکالیف افراد خانواده، میسّر نخواهد شد.

با توجّه به این مقدّمه و گفتار سعی خواهد شد ، حقوق و حدود وظایف زوجین را در خانه و خانواده مورد بررسی قرار داده تا با استناد به قرآن و روایات معصومین(ع)، زوج های جوان را ضمن آگاه ساختن از حقوق و تکالیفشان، در بهبود روابطشان با همسرانشان کمک نماییم .

در این پژوهش ابتدا آیات و احادیثی را که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با موضوع مورد بحث مرتبط است ، جدا نموده و سعی شده با توجّه به تحلیل ساختاری و شیوه ی آرایش عناصر پیام ، وجوه پنهان پیام خداوند و معصومان (ع) را دریافته و سپس از سیره ی معصومین(ع) نیز بهره جسته و در نهایت به نتایجی دست یابیم، تا دانسته شود که هرچه را قرآن پذیرفته ، سنّت نیز آن را تأیید نموده است.

شایان ذکر است این پژوهش در پنج فصل به شرح ذیل تنظیم شده است:

فصل اوّل، به کلیات تحقیق اختصاص یافته است. در فصل دوّم، به مفهوم شناسی اشاره خواهد شد. فصل سوّم تحقیق ، به بیان حقوق متقابل زوجین از منظر قرآن و روایات اختصاص یافته است. و در فصل چهارم نیز تکالیف متقابل زوجین از دیدگاه قرآن و روایات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. و بالاخره در فصل پنجم که به خاتمه اختصاص یافته است ، با  نتیجه گیری ، پیشنهادات و راهکارها 

3 1-2 بیان مسئله

 

 

4 1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق

 

 

5 1-4 اهداف تحقیق

 

 

6 1-5 فرضیه ها و سئوالات تحقیق

 

 

6 1-6 متغیرهای تحقیق

 

 

7 1-7 تعریف مفهومی و عملیاتی

 

 

8 فصل دوم پیشینه تحقیق و پایه های نظری

 

 

 

  1-2 پیشینه نظری تحقیق

 

 

11 2-1-1 مفهوم سلامت روان

 

 

11 2-1-2 تاریخچه سلامت روان در جهان

 

 

12 2-1-3 تاریخچه سلامت روان در ایران

 

 

14 2-1-4 مفهوم سلامت روان از دیدگاه های مختلف

 

 

17 2-1-5 سلامت روان از نظر مكاتب

 

 

18 2-1-6 اصول سلامت روان

 

 

20 2-1-7 هدف ایجاد سلامت روان

 

 

23 2-1-8 مكانیزم های دفاعی و نقش آن در سلامت روان

 

 

25 2-1-9 جمع بندی

 

 

28 2-2 پیشینه عملی تحقیق

 

 

29 2-2-1 همه گیر شناسی در ایران

 

 

29 2-2-2 بررسی همه گیر شناسی در جهان

 

 

31 فصل سوم روش شناسی تحقیق

 

 

 

  3-1 روش تحقیق

 

 

38 3-2 جامعه آماری

 

 

38 3-3 نمونه تحقیق

 

 

39 3-4 ابزار تحقیق

 

 

39 3-4-1 مقیاس های چهارگانه آزمون

 

 

40 3-4-2 موارد كاربرد و محدودیت های آزمون

 

 

40 3-4-3 نمره برش آزمون

 

 

41 3-5-3 پایایی آزمون

 

 

42 3-6 اعتبار پرسشنامه

 

 

42 3-7 روش جمع آوری اطلاعات و اجرا

 

 

43 3-8 تجزیه و تحلیل آماری

 

 

43 فصل چهارم یافته های تحقیق

 

 

 

  4-1 داده های آماری جامعه مورد مطالعه

 

 

45 4-2 میانگین سلامت روانی جامعه مورد مطالعه

 

 

48 4-3- تجریه و تحلیل فرضیه و سئوالات تحقیق

 

 

50 فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

 

 

 

  5-1 بحث و نتیجه گیری

 

 

59 5-2 نتیجه گیری كلی

 

 

61 5-3 محدودیت های تحقیق

 

 

61 5-4 پیشنهادات تحقیق

 

 

62 منابع تحقیق

 

 

63 پیوست پیوست

 

 

66 فهرست جداول جدول 2-1 مقایسه بررسی های انجام شده در مورد شیوع بیماریهای روانی در مناطق مختلف جهان و ایران

 

 

 

35 جدول 4-1. داده های آماری جامعه مورد مطالعه

 

 

46 جدول 4-2 میانگین و واریانس جامعه مورد مطالعه

 

 

48 جدول 4-3 مقایسه نمرات زنان و مردان در آزمون

 

 

50 جدول 4-4 محاسبه ضریب همبستگی سن كارمندان با نمرات سلامت روانی

 

 

 

52 جدول 4-5 مقایسه میانگین ها و انحراف معیار سه گروه اشتغال

 

 

53 جدول 4-6 تجزیه و تحلیل واریانس ها

 

 

54 جدول 4-7 مقایسه میانگین های گروه های مختلف فعالیت

 

 

54 جدول 4-8 تجزیه و تحلیل واریانس های گروه های مختلف فعالیت

 

 

56 جدول 4-9 محاسبه ضریب همبستگی سنوات كاری با سلامت روانی

 

 

56 فهرست نمودارها نمودار هسیتوگرام 4-1 نمرات سلامت روانی و فراوانی آن در مردان و زنان

 

 

46 نمودار هیستوگرام 4-2 سن آزمودنی ها و فراوانی آن در مردان و زنان

 

 

48 نمودار 4-3 مقایسه میانگین های سه گروه اشتغال

 

 

50 نمودار 4-4 میانگین های سلامت روانی گروه های مختلف فعالیت

 

 

52

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چكیده

پژوهش حاضر با هدف مطالعه میزان سلامت روانی در كارمندان اداره بهزیستی شهر نیشابور انجام شده است كه جامعه آماری این پژوهش را كلیه كارمندان زن و مرد اداره بهزیستی شهر نیشابور با حجم 36 نفر تشكیل می دهند كه از این افراد تعداد 31 نفر با محقق در اجرای آزمون سلامت عومی GHQ و پرسشنامه محقق ساخته همراه آن همكاری نموده اند این تحقیق از انواع زمینه یابی و با هدف بررسی یک فرضیه و چهار سوال تحقیقی انجام گرفت كه داده های آماری با بهره گرفتن از نرم افزار آماری SPSS با درجه آزادی 95% مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت پس از تجزیه و تحلیل داده های آماری نتایج بدست آمده در پاسخ به فرضیه و سوالات تحقیق به این ترتیب مشخص شده است كه میزان سلامت روانی در مردان بیشتر از زنان است و بین سلامت روانی و سن كارمندان رابطه معنی داری وجود ندارد همچنین نتایج گویای این مطلب است كه نوع اشتغال در كارمندان در میزان سلامت روانی آنها تأثیر گذار نیست و وجود گروه های مختلف فعالیتی در اداره بهزیستی تأثیری در میزان سلامت روانی كارمندان ندارد و بالاخره این كه بین سلامت روانی و سنوات كاری كارمندان بهزیستی رابطه معنی داری وجود ندارد.

 

 

 

فصل اول

كلیات

 

1-1 مقدمه

«اگر سلامتی روانی انسانها مهمتز از سلامتی جسمی آنها نباشد لااقل هم سطح آن خواهد بود» (مطهری)

از آغاز پیداش انسان همواره مسأله سلامتی او نیز مطرح بوده است.

اما عموما بعد جسمانی او نیز در نظر گرفته می شود و كمتر كسی است كه به بعد روانی آن نیز اهمیت بدهد. در حالیكه به تعریف سازمان بهداشت جهانی «سلامتی تنها نبود نقص عضو یا نبود بیماری نیست بلكه حالت كامل رفاه جسمی روانی است».ت (گنجی 1376)

برای اینكه سلامت جسمی و روانی یک جامعه را بررسی كنیم نمی توانیم تمامی افراد آن جامعه را ارزیابی كنیم بلكه از نمونه گیری از جامعه مورد نظر استفاده كرده و نتایج را به جمعیت مبنا تعمیم می دهیم. به همین خاطر وارد قلمرو علمی شده ایم كه «همه گیر شناسی» نام دارد. و آن علمی است كه تمامی جنبه ها و رویدادها و حالات مختلف تندرستی جامعه را در بر می گیرد. متأسفانه با توجه به اهمیت بالای همه گیر شناسی بیماریهای روانی به خصوص همه گیر شناسی در ارتباط با سازمانها و نهادهای دولتی و خصوصی ، این نوع مطالعات در ایران كمتر انجام پذیرفته است كه عوامل بسیاری از قبیل وقت گیر بودن، زحمت زیاد، داشتن هزینه های سنگین مطالعاتی، و از طرف دیگر عدم سناخت كافی نسبت به اختلالهای روانی عوارض و پیامدهای آن بر روی افراد خانواده و اجتماع در این بابت تأثیر گزار بوده است.

در بحث راجع به سلامت روانی عوامل متعددی هستند كه می توانند بر میزان سلامت روانی تأثیر گذار باشند. مثلاً : عواملی همچون سن، جنس، نوع اشتغال و طبقه اجتماعی- اقتصادی را می توان نام برد. كه ما در این تحقیق به بررسی بعضی از این عوامل می پردازیم.

با امید این كه دست اندر كاران مسادل بهداشتی و بخش درمان و آموزش پزشكی امكانات و سرمایه ای لازم در این زمینه مبذل دارند تا شاهد انجام پژوهشهای بیشتری در مورد سلامت روانی در مركز مختلف باشیم.

 

 

1-2 بیان مسئله

بیماری های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی در مقابل آن مصونیت ندارد، و این خطری است كه بشر را تهدید می كند. عدم سازش و وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهور و فراوان است. در هر طبقه و صنفی و هر گروه و جمعی اشخاص نامتعادلی زندگی می كنند.

بنابراین در مورد همه افراد اعم از كارگر، دانش پژوه ، پزشك و مهندس زارع، استاد دانشگاه و خطر ابتلا و ناراحتی های روانی وجود دارد. به عبارت دیگر هیچ انسانی در مقابل این امراض مصونیت ندارد. (شاملو 1380)

این موضوع برای كسانی كه ارتباط نزدیكی با معلولان جسمی و ذهنی دارند و یا كسانی كه در مؤسسات نگهداری از بیماران روانی كار میک نند، اهمیت بیشتری پیدا می كنند.

ادارات بهزیستی از جمله مؤسساتی است كه كاركنان شاغل در آن دارای یک ارتباط متقابل چه بصورت مستقیم یا غیر مستقیم با معلولان جسمی و ذهنی و حتی بیماران روانی هستند كه این امر باعث ایجاد استرس و اضطراب در كاركنان بهزیستی می شود و بدین ترتیب محیط كاری در بهزیستی حالتی تنش زا پیدا می كند.

با چنین وضعیتی مقامات دولتی و مدیران ارشد چنین سازمان هایی لازم است، توجه خاصی به وضعیت بهداشت روانی كاركنان خود داشته باشند. میزان سلامت روانی كاركنان را مورد بررسی قرار دهند و به نتایج حاصله توجه خاصی داشته باشند با ارائه و تنظیم برنامه های جدیدتر و ایجاد تغییراتی در محیط ، میزان و شرایط كاری در بهزیستی در جهت بهبود سلامت روانی كاركنان خود علی الخصوص زنان داشته باشند.چرا كه زنان شاغل در بهزیستی، هم در منزل و هم در محیط كاری وظیفه ای سنگین را به دوش می كشند و به دلیل دوم اینكه تمام تحقیقات گذشته خارجی همچون مطالعات نیوهاون، مانهاتان وتحقیقات داخلی كه توسط باش و بهادرخان و دیگر افراد در زمینه همه گیر شناسی بیماریهای روانی انجام شده است بر این امر تأكید داشته است كه سلامت روانی وابسته به جنسیت است و همواره میزان سلامت روانی در زنان كمتر از مردان بوده است.

منظور از سلامت روانی همان احساس رضایت و بهبود روانی و تطابق كافی اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه می باشد. (فرهنگ روانپزشكی كمپل – پورافكاری 1373)

همچنین در فرهنگ روانشناسی لاروس سلامت روانی را استعداد روانی برای هماهنگ و خوشایند و مؤثیر كردن كار برای موقعیتهای دشوار و توانایی داشتن تعریف كرده است.

اما هنوز مشخص نشده است كه :

آیا سلامت روانی بر متغیرهای دیگر نیز وابسته است؟

2-1مقدمه

2-2 مبانی نظری تحقیق

2-2-1تعاریف مدیریت کلاس

2-2-2   اهداف مدیریت کلاس

2-2-3   سازمان دهی و مدیریت کلاس

2-2-4    ابعاد مدیریت کلاس

2-2-5   فنون مدیریت کلاس

2-2-6 موانع مدیریت کلاس درس

2-2-7   خلاصه‌ای از اصول سه سبک ایجاد نظم و انضباط در کلاس

2-2-8   تئوریهای مدیریت کلاس

2-2-9 سبکهای مدیریت کلاس

2-2-10 اصول کلی مدیریت کلاس

2-2-11 فراشناخت

2-2-12- تعاریف فراشناخت

2-2-13 ابعاد فراشناخت

2-2-14 آموزش مهارتهای یادگیری شناختی وفراشناختی

2-2-15 نظراتی در باب ارتقا ء فراشناخت

2-3 پیشینه تحقیقات انجام یافته

2-3-2 تحقیقات خارجی

2-4 نتیجه گیری

 

فصل سوم : روش تحقیق

3-1 روش پژوهش

3-2 جامعه آماری

3-3 طرح نمونه گیری

3-4 ابزار جمع آوری اطلاعات

3-4-1 پرسشنامه مدیریت کلاس

3-4-2 روایی و پایایی

3-4-3پرسشنامه فراشناخت

4-4-3 روایی و اعتبار

3-5 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه

4-2 بخش توصیفی

 

فصل پنجم : نتایج تحقیق

5-1 جمع‌بندی

5-2 بحث و تفسیر

5-3 محدودیت‌های تحقیق

5-4 پیشنهادهای تحقیق

5-4-1 پیشنهاد به سیاستگذاران و مسئولین

5-4-2 پیشنهاد به مدیران و دبیران

5-4-3 پیشنهاد به پژوهشگران بعدی

پیوستها وضمائم

پرسشنامه مدیریت کلاس

پرسشنامه فراشناخت

پرسشنامه مدیریت کلاس

منابع فارسی

فهرست منابع انگلیسی

فهرست منابع

– 1  مقدمه

 

 

در قرن حاضر پیشرفت فناوری، تغییرات سریع، و پدیده جهانی شدن بر تمام ابعاد فرهنگی،  سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جوامع بشری تاثیر زیادی گذاشته است. همگام با این تغییرات رو به رشد، انتظارات جامعه از آموزش و پرورش نیز هر روز تغییر یافته و باعث  شده تا دست اندرکاران، مسئوولین آموزش و پرورش، مدیران مدارس و معلمان پاسخگویی به نیازهای دانش‌آموزان، اولیاء، بازار کار و جامعه را در الویت کار قرار دهند.

از آنجا که اکثر اوقات دانش‌آموزان، در کلاس درس می‌گذرد، پاسخگویی به  انتظارات، خواسته‌ها و نیازهای افراد ذینفع از طریق تعامل معلم و دانش‌آموز در کلاس  درس نمود می یابد و مردم نتایج، پیامدها، کارایی و اثربخشی نظام تعلیم وتربیت را متوجه شیوه تدریس،  کلاسداری و تعامل در کلاس می‌دانند.

یکی از عواملی که امروزه، مدیران وسیاستگذاران آموزش وپرورش به عنوان موضوعی مهم و اساسی بدان توجه  دارند، عامل  مدیریت  کلاس است که از دیر باز به عنوان پیچیده ترین  موضوع در بهبود کیفیت آموزش شناخته شده است.

مدیریت کلاس مقدمه و پیش نیاز آموزش است. معلم می‌تواند با شناخت و اجرای مدیریت صحیح، تاثیر و کارایی  تدریس را افزایش و مشکلات رفتاری دانش‌آموزان را کاهش دهد. هدف اصلی مدیریت کلاس، همانند هدف آموزش « خود رهبر شدن دانش‌آموزان است». هدف این است که دانش‌آموز به جای آنکه به کنترل خارجی نیاز داشته باشد بتواند آگاهانه رفتار خویش را کنترل کند  و رفتارمطلوب جزئی از شخصیت اوشود (بهاری، 1379، 37).

هدف از روش‌های اداره کلاس، فراهم کردن جوی است که در آن تدریس راحت تر صورت  پذیرد. آنچه در اداره موثر کلاس درس همواره باید مدنظر باشد، الویت تاکید بر پیشگیری از بدرفتاری نسبت به مقیاس‌های تسکین دهنده، مانند تنبیه است. مشکلات بالقوه رفتاری باید شناخته شود تا با اعمال روش های صحیح در کلاس از پیشروی آنها جلوگیری گردد .

به اعتقاد بسیاری از معلمان ومدیران مسائل مربوط به انضباط، کنترل و اداره کلاس مهمترین علل ناموفق بودن معلمان است. هنگامی‌كه بیشتر وقت کلاس صرف مشکلات انضباطی شود بطور عملی زمان کمتری برای تدریس و یادگیری دروس باقی می ماند(رضایی، 1383، 10).

گزارشها نشان داده است که بیش از 50%  درصد زمان کلاس صرف مسائل انضباطی واداره کلاس می‌شود (الیز، 2003). مربیان برجسته همیشه تاکید داشتند کیفیت آموزش، یک عامل  کلیدی و موثر بر رفتاردانش‌آموزان و موفقیت آنهاست. اما در رویکردهای  نوین به آموزش، نقش دانش‌آموز در فرایند یاددهی – یادگیری افزایش یافته است، و توسعه مهارتها و توانایی های دانش‌آموزان برای پذیرش مسئولیت یادگیری خود هدف واقع شده است، درنتیجه چگونگی واکنش معلم به بدرفتاری دانش‌آموزان به دلیل تاثیر فراوان بر عملکرد آن اهمیت یافته است چنانکه یک شیوه اثربخش می‌تواند سبب افزایش جایگاه دانش‌آموزان در کلاس و یا عزت نفس آنها شود وآنها را به پذیرش مسئولیت خود ترغیب کند (جانز، 1990).

بنابراین تغییرات ساده درفنون برنامه درسی و آموزشی، برای خلق یک محیط مبتنی بر نیازهای دانش‌آموزان و خلق یک جامعه یادگیری درکلاس کافی نیست؛ بلکه برای فراهم کردن چنین محیط  همکارانه‌ای در کلاس نیازمند تئوری مدیریت کلاس هستیم (مارتین، 2003). بنابراین لازم است در این خصوص فنون و ویژگیهای مورد نیاز مدیریت کلاس شناسایی و تبیین گردد،  تا مورد استفاده همه کسانی که با آموزش و پرورش سرو کار دارند قرار گیرد.

 

 

 

1-2  بیان مساله

با اهمیت یافتن نقش دانش‌آموز درفرایند یاددهی – یادگیری متغیرهای دانش‌آموزی[1] اعم از انگیزه، استعداد، توانایی های شناختی و فراشناختی، دانش، مهارت فرد و غیره به عنوان عوامل موثر بر یادگیری مطرح شدند.

وانگ[2] و همکاران (1990) در یک فراتحلیل جامع برمتون و تحقیقات مربوط به یادگیری، دریافتند که، متغیرهای دانش‌آموزی نسبت به دیگر متغیرهای موثر بر یادگیری الویت داشته و از این بین، عامل توانایی فراشناختی دانش‌آموزان با بالاترین نمره در بین کل متغیرها بعنوان یک عامل بسیار مهم بر یادگیری شناخته شده که در متون علمی معاصر تاکید فراوانی برآن شده است.
(وانگ و همکاران، 1990).

طبق جدیدترین تئوریهای یادگیری، کیفیت یادگیری بستگی به توانایی های یادگیرندگان در هدایت و جهت دهی  به یادگیری خودشان، توسعه مهارتهای پرسشگری، یادگیری تفکر و کنترل فرایندهای یادگیریشان دارد؛ در این بین « مهارتهای فراشناختی » مفاهیم اصلی و کلیدی هستند.

اصطلاح فراشناخت برای اولین با در سال 1976 توسط جان فلاول وارد حیطه روان شناسی شناختی شد؛ وی این اصطلاح را به عنوان هر گونه دانش یا عمل شناختی که موضوع آن فعالیتهای شناختی وتنظیم آن است تعریف می‌كند. درحیطه روانشناسی شناختی فراشناخت دو بعد اساسی را در بر می‌گیرد؛ دانش فراشناختی[3] و مهارتهای کنترل شناخت یا خود – تنظیمی[4] (مک یوزد، 1997).

به گفته فلاول (1988) بعد اول شامل دانش و باورهای فرد درباره عوامل و متغیرهایی است که با هم در فرایند شناختی تعامل دارند، که این عوامل یا متغیرها عبارتند از دانش درباره توانایی های خود، ویژگیهای تکلیف و راهبردهای شناختی است. و جزء دوم تنظیم شناختی است که اشاره به فرایندهایی دارد که شناخت را هماهنگ می‌كنند. این بعد شامل مهارتهای فراشناختی است و در انواع فعالیتهای شناختی از جمله رد وبدل کردن اطلاعات بصورت کلامی، نوشتن، فراگیری زبان، ادراک، توجه حافظه، حل مساله، شناخت اجتماعی و اشکال مختلف خود آموزی و کنترل خود نقش مهمی‌بازی می‌كند (فلاول، 1377، 170). این مهارتها عبارتند از ؛ برنامه ریزی، سازمان دهی، مدیریت اطلاعات، ارزیابی واشکال زدایی[5] (اسکراو، 1994).

اسکراو[6] و مشمن[7]، گستره وسیعی ازمتغیرها را در شکل گیری فراشناخت موثر میدانند و معتقدند سه عامل در ایجاد و پایه گذاری فراشناخت فرد دخالت دارد؛  یادگیری‌های فرهنگی[8]،  ساخت یابی فردی[9] و تعامل با همگنان[10].

نظریه‌های فراشناختی فرد از درونی شدن فرهنگ از طریق یادگیری اجتماعی ساخته می‌شود و مفاهیم مشترک اجتماعی از طریق آموزش رسمی و غیر رسمی‌به کودکان انتقال داده می‌شوند.

بنابراین خود افراد نیز ساختارهای مشخصی را بنا می‌كنند تا مهارتها و راهبردهای شناختی خود را توسعه و دانش فراشناختی خود را تنظیم  کنند و نیز بتوانند شرایطی را بوجود آورند تا در یادگیری، خود تنظیم شوند. تعامل همگنان شامل یک فرایند سازمان دهی اجتماعی است و از انتقال فرهنگی و ساخت فردی متمایز است.

همگنان شامل افرادی دارای سطح مشابه شناخت هستند که تعامل با آنان باعث افزایش عملکرد فرد درتکالیف شناختی می‌شود (اسکراو، 1995).

با توجه به نقش این عوامل، شکل گیری مهارتهای فراشناختی را درکلاس باید در ارتباط با محدوده وسیعتری از متغیرهای کلاس درس بررسی کرد. کمیت و کیفیت تعاملات و ارتباطات  دانش‌آموزان با یکدیگر و با معلم، شیوه‌هایی که جهت کنترل فعالیتها و رفتار دانش‌آموزان اعمال میشود همچنین  آموزش، همگی می‌توانند عواملی اثرگذار بر میزان تحقق مهارتهای فراشناختی  دانش‌آموزان باشد.

این متغیرها  که درمجموع به آنها مدیریت کلاس[11] گفته می‌شود، به وجود آورنده  محیط روان شناختی – اجتماعی کلاسی‌اند و میتوانند  اثرات متفاوتی بر درک یادگیرنده ازخود وتوانایی او در کنترل یادگیری و نظام شخصی بگذارند(مارتین، 1996).

معلمان بر اساس نگرشها و باورهایشان در خصوص ماهیت رفتار دانش‌آموزان شیوه‌های گوناگونی از مدیریت در کلاس را بکار می‌برند که هرکدام می‌تواند اثرات متفاوتی بر عملکرد دانش‌آموزان بگذارد. پژوهشگران با مشاهده رفتار معلمان شیوه‌های مختلفی از مدیریت کلاس گزارش داده‌اند. آنچه برای پژوهشگران در این حیطه اهمیت دارد، شناخت تفاوتهاست؛  اینکه چه شیوه‌ای از مدیریت کلاس موثر و مفید است. گلیکمن[12] و تامشایر[13] (1980) و ولفگانگ[14] (1995) با توجه به سه متغیر مدیریت کلاس یعنی؛ مدیریت آموزش[15]، مدیریت رفتار[16] و مدیریت افراد[17]، در یک پیوستار، سه رویکرد به مدیریت کلاس را شرح میدهند؛ رویکرد غیرمداخله گرایا[18]ن، رویکرد تعامل گرایان[19]، و رویکرد مداخله گرایان[20].

در رویکرد غیر مداخله گرایان با فرض اینکه افراد بر اساس فطرت وذات خود رفتارمی‌كنند وتربیت فقط فراهم کردن زمینه برای بروز این استعداد‌های ذاتی است، اعتقاد بر این است که کنترل کمی‌بر فعالیتهای دانش‌آموزان اعمال میشود. از طرفداران این سبک می‌توان، گردن[21] (1991). و هیم‌گیوت[22] (1972) را نام برد.

اما درمقابل، رویکرد مداخله گرایان بر این مفروضه استوار است که محیط بیرونی، رشد را شکل می‌دهد؛ و تغییر رفتار پایه تئوریک اندیشه این مکتب است. کانتر (1992) بیان می‌كند انضباط یک نمونه از ایدئولوژی مداخله گرایان است. دراین سبک هدایت وکنترل زیادی بر دانش‌آموزان صورت می‌گیرد. چند نمونه از طرفداران مداخله گرایی عبارتند از؛ لی کانتر[23] (1992) و فردریک جانز[24](1987).

رویکرد تعامل گرایان در بین دو سبک بالا قرار دارد که هم بر فعالیتهایی که افراد برای تغییر محیط انجام  می‌دهند وهم بر تاثیر عوامل محیطی بر افراد تاکید دارند. در چنین فضای مدیریتی، فرصت برای تعامل دانش‌آموزان و معلم بیشتر است و دانش‌آموزان شانس بیشتری برای کنترل مطلوب بر فعالیتهای خود دارند. اصول نظری این سبک توسط آلفرد آدلر و دریکرز توسعه یافته است. (مارتین و بالدوین، 2000).

معلمان طبق باورهایشان درباره یادگیری و رشد دانش‌آموزان شیوه خاصی از مدیریت را در کلاس اعمال می‌كنند و بر این اساس که کدام رویکرد بر اعتقادات وعمل آنان مسلط است سبک مدیریتی آنان مشخص میشود و هر سبک با ایجاد شرایطی خاص ومتفاوت در جو اجتماعی کلاس می‌تواند تاثیر متفاوتی بر رشد مهارتهای فراشناختی دانش‌آموزان بگذارد.

[1] – Student Variabels

[2] – Wang

[3] – Metacognitive Knowledge

[4] – Self-regulation

[5] – Debugging

[6] – Scraw

[7] – Moshmen

[8] – Cultural Learning

[9] – Individual Construction

[10] – Homogeneity In Teraction

[11] – Classroom Management

[12] – Glickman

[13] – Tamshrio

[14] – Wolfgang

[15] – Instraction Management

[16] – Behavior Management

[17] – People Management

[18] – Non-Interventionist

[19] – Interactionist

[20] – Interventionist

[21] – Gordon

[22] – Haim Ginott

7-3- هوش هیجانی

7-4- هیجان

7-5- سلامت روانی

7-6- علائم جسمانی

تعریف نظری

تعریف عملیات

7-7- اضطراب و اختلال در خواب

تعریف نظری

تعریف عملیاتی

8-7- اختلال در كنش اجتماعی

تعریف نظری

9-7- افسردگی شدید یا اساسی

تعریف نظری

تعریف عملیاتی

چكیده فصل

فصل دوم – مرور و تحلیل یافته های پیشین در قلمرو و موضوع

تاریخچة هوش هیجانی

تعریف و پیشینه هوش هیجانی

پیشینه مطالعه هوش غیر شناختی

تعریف هوش و انواع آن از نظر گاردنر

هوش هیجان و مؤلفه های آن

خود آگاهی

خود كنترلی یا مدیریت خود

شعور اجتماعی

خود انگیزی

4- مهارتهای اجتماعی

اساس فرهنگی هوش هیجانی

تفاوت IO با هوش هیجانی

زمینه های بحث هوش هیجانی

9- كالبد شكافی یک تسخیر هیجانی

9-1 مقدمه

9-2- سیستم ارتباط عصبی

9-3- قراول هیجانی

9-4- متخصص حافظه هیجانی

9-5- هماهنگی فكر و هیجان

11- تعریف مفاهمی بداشت روانی

12- صلامت روان از نظر آلپورت

13- سلامت روان از نظری رل راجرز از یک فرم

14- ملاكهای مهم از نظر فیشن

15- عوامل مؤثر بر بهداشت روانی

14- ملاكهای مهم از نظر فیشن

15- عوامل مؤثر بر بهداشت روانی

تأمین نیازهای جسمانی

تأمین نیازهای روانی

احساس ایمنی

احساس ارزشمندی

میل به موقعیت

واقع بینی

یادگیری گذشته

عوامل اجتماعی

اصلاح و سبك روش زندگی

17- نقش مذهب و فلسفة زندگی در بهداشت روانی

18- انسان سالم

 

11- ویژگیهای انسان سالم از نظر راجرز

فصل سوم -فرایند روش شناختن و بررسی تجربی موضوع

روش تحقیق

جامعه مورد بررسی

نمونه منتخب

روش نمونه گیری

ابزار و روش اجرای پژوهش

5-1- آزمون هوش هیجانی (سیبر یا شرینگ)

روش اجرای آزمون

روش نمره گذاری

جدول مربوط به هر كدام از سؤالات در مؤلفه های هیجانی در آزمون سیریا شرینگ است

5-2- پرسشنامه سلامت روانی(GHE)

روایی و اعتبار

روش اجرای آزمون

روش نمره گذاری

روش قراردادی

5-3- روش های آماری و منطق استفاده از آن

فصل چهارم -ارائه و تحلیل نتایج

یافته های توصیفی

فرضیه اول رابطة هوش هیجانی با سلامت روانی

فرضیه دوم   رابطه هوش هیجانی و رابطه كار جسمانی

فرضیه سوم   رابطه هوش هیجانی با اضطراب

فرضیه 4-رابطه هوش هیجانی با به كاركردی اجتماعی

فرضیه 5-رابطه هوش هیجانی با افسردگی

فصل پنجم  – بحث ونتایج كلی

بحث و نتایج كلی

1-بحث و بررسی درباره یافته ها

2-تفسیر نهایی پیامدها

3-محدودیت ها

4-پیشنهادات

فهرست منابع و مآخذ

پیوست

پرسشنامه

«پرسشنامه سلامت عمومی»

مقدمه

 

همه چیز از یک مقدمة كوچك شروع شد و سپس بالا گفت « یان مور»[1] دانش آموز سال آخر جفرسون در بروكلین با دوست خود خلیل سامپتر[2] پانزده ساله اختلافی پیدا كرده بودند از پی این اختلاف به عیب جویی كردن از او و تهدید وی پرداختن در آن لحظه این نزاع به حد انفجار خود رسیده بود . خلیل از ترس اینكه یان و تامرون قصد داشتند او را كتك بزنند ، ، یک روز صبح یک اصلحة كالیبر 38 را با خود به مدرسه آورد و در پانزده قدمی محافظ مدرسه از نزدیک هر دو پسر با شكیل گلوله ای در سراسر مدره به قتل رسانید این حاثه ، كه خون را در رگهای انسان منجمد می كند می‌تواند نشانه ایی دیگر از نیاز جدی به ارائه دروسی در زمینه حل مسكلات عاطفی ، خاتمه دادن به مشاجره ها به خوی صلح ، آمیز و حا آسان مسائل ، به شمار می آید .

 

مربیانی كه سالهاست از كاركرد ملال آور محصلان مدرسه در دروس ریاضی و خواند به تنگ آمده اند اینكه دریافته اند كه كاستی متفاوت و هشدار دهنده تری وجود دارد بی سوادی[3] عاطفی و در حالی كه در تلاشهای پسندیده ای برای ارتقاء سطح استانداردهای علمی صورت می پزیرد .

 

اما در برنامه آموزشی استاندارد مدرسه به كاستی جدید و مسئله ساز تر جهی نشده است یک معلم مدرسه در بروكلین اشاره می كند كه تأكید موجود در مدارس نشان می‌دهد كه ما یه میزان توانایی خواندن و نوشتن محصلان بیشتر به این نكته اهمیت می دهیم كه آیا هفتة آینده زنده خواهند ماند یا نه .

 

نشانه های این كاستی را می توان در وقایع خشونت باری چون تیر اندازی به یان و تایرون مشاهده كرد مشكلی كه در مدارس آمریكارواج یافته است این اتفاقات از وادث منجر افراد ترند افزایش بحران در میان نوجوانان و مشكلات دوران كودكی در آمریكا كه سازننده بمبهای جهانی است را می توان در خلال آمارهایی از این دست ملاحظه كرد .

 

در سال 1990 در مقایسه با دو دهه قبل از آن ایالات متحده آمریكا با پیشرفت میزان دستگیری جوانان بزهكار به خاطر دست زدن به جنایت های خشونت بار مواجه بوده است .

 

دستگیری نوجوانان به دلیل تجاوز همراه با زور دو برابر شده است .

 

میزان قتل نوجوانان چهار برابر شده است رایجترین دلیل منف نوجوانان در مقابل این نجایع ابتلای آنها به بیماریهای ذهنی است اثرات افسردگی اعم از خفیف یا شدید ، در یک سوم نوجوانان مشهور است و دختر ها وقوع حالت افسردگی در زمان بلوغ دو برابر می شود . ( دانیل گامن ، 1380 ص 313 )

 

كلاً می توان نغمه های سكوت را به فهرست خطرات عاطفی ای كه برای سلامتی زیان بارند اضافه كنید و پیوندهای نزدیک عاطفی را به فهرست عوامل حمایت كننده بیفزائید تحقیقاتی كه در دو دهه انجام شده و بیش از سی و هفت هزار نفر را شامل می شود نشان می دهد كه انزولی اجتماعی – یعنی این احساس را كه مسی را ندارید تا احساسات خصوصی خود را با او در میان بگذارید یا تماس نزدیكی داشته باشید احتمال ابتلا به بیماری یا مرگ را دو برابر می كند گزارش در سال 1987 در مجله  چاپ شد چنین نتیجه می گیرد كه انزوا به خودی خود همانقدر در میزان مرگ و میر تأثیردارد كه سیگار كشیدن ،‌فشار خون بالا ، چاقی مفرط و انجام ندادن تمرینات جسمانی در این مؤثرند . ( دانیل گامن ، 1380 ص  243 )

 

و با توجه به تحقیقات و پژوهش ها روز به روز به اهمیت اینكه افراد و در كل نوجوانان كاوارد دوران جدیدی از زندگیشان می باشند باید یتوانند احساس خود را بشناسند و احساسی را كه در طرف مقابل خود بوجود می آورند پی ببردند و پس از شناخت آن به رابطه متقابل دست یابند.

 

در اینجا این سؤال مطرح می شود كه اصولاً چرا برخی از هوش هیجانی بالایی برخوردارند  عده ای هوش پایین و در كل در این حیطه سؤالات برشماری می تواند ایجاد شود .

 

 

 

 گسترده علمی موضوع مورد پژوهش

 

1-موضوع پژوهش :

 

بررسی رابطه هوش هیجانی و سلامت روانی

 

 

 

2- ابعاد موضوع پژوهشی :

 

با نگاهی به موضوع مورد بررسی و با توجه به پژوهشها و بررسیهایی تا به امیرو انجام گرفته و به ثبت رسیده است احتمالاً ممكن است تفاوت میان افراد از لحاظ هوش هیجانی با سلاما روانی آنها به بساری از مسائل كه در اینجا گنجانیده . نمی شود پرداخته شده باشد . در این پژهش ما به دنبال مسائلی از لین قبیلی هستیم كه :

 

با شناخت از هوش هیجانی می توان سلامت عمومی را در افراد پیش بینی كرد .

 

با بررسیهای انجام شده می توان در نظر داد كه كدام یک از مؤلفه های سلامت عمومی می تواند بیشتر در هوش هیجانی تأثیر داشته باشد و در جهت رفع یک تلاش نمود .

Lonmoore