بیان مسئله:

توجه به اخبار روزنامه‌ها و صدا و سیما و همینطور مشاهدات معمولی و روزمره بیانگر این امر است كه پوشش دختران و زنان ایرانی مخصوصاً در دهه‌ های اخیر نسبت به آنچه كه در نسخ دینی موجود است، دچار تحول و دگرگونی شده است؛ هم اكنون نیز این امر از حیث آنكه به عنوان یكه «مسئله» یاد می‌شود مورد توجه محافل گوناگونی واقع شده و سعی در چاره جویی برای آن می شود.

آنچه كه در قرآن به عنوان مهم‌ترین منبع دینی آورده شده صورتی كلی است كه جزئیات آن توسط مفسرین، مراجع و صاحبنظران به گونه‌های نسبتاً متفاوتی عملیاتی و بیان گردیده است. اگرچه غالب این تعاریف بر حداقل پوشش (یعنی پوشیدگی همه بدن به جز چهره و دستها از مچ به پایین) اتفاق نظر دارند، اما به نظر می‌رسد در عمل این تعاریف كمتر در ظاهر افراد دیده می‌شود.

از آنجایی كه دیدگاه‌ها و نگرش افراد درباره موضوعات مقدمه‌ای بر كنش آنها محسوب می‌گردد؛ لذا یافتن پاسخ این پرسش كه افراد جامعه چه تعریفی از واژه «باحجاب» دارند می‌تواند گام موثری در این مسیر باشد.

حال سوالی كه در این تحقیق بدان پرداخته خواهد شد این است كه اولاً : «تعریف تحلیلی افراد تا چه میزان به تعریف اسمی واژه «با حجاب» نزدیک است؟

ثانیاً: «افراد در عمل تا چه میزان به تعریف اسمی واژه «باحجاب» نزدیک می شوند؟»

اهمیت مسئله:

قدر مسلم تفاوت تعاریف قراردادی و تحلیلی افراد از واژه «باحجاب» دو گونه مسئله رابرای ما متصور می‌سازد:

اول اینكه تعاریف دینی موجود از واژه «باحجاب» همگی قابل اجرا و مناسب بوده اما نظام اجتماعی و فرهنگی جامعه، طی مراحل جامعه‌پذیری افراد به درستی نتوانسته این تعاریف را در میان افراد درونی سازد. و یا نظام هنجارساز جامعه دارای عملكرد ضعیفی بوده است به گونه‌ای كه سایر منابع هنجارساز (داخلی یا خارجی) دست به هنجارسازی و ارائه تعاریف جایگزین در این باره زده‌اند.

دوم اینكه این تعاریف قراردادی و دینی آن طور كه باید و شاید مطابق ضرورت‌ها و نیازمندی‌های زمان و مكان از متون دینی استخراج نشده و لذا افراد، خود، دست به تغییراتی در این تعاریف زده‌اند تا آن را با شرایط روز خود منطبق سازند.

هریک از مفروضات بیان شده كه درست باشد نیازمند بكارگیری تدابیر مناسب در جهت همسان‌سازی نظام كنش افراد و نظام هنجاری جامعه می باشد تا شاهد كاهش انسجام و یگانگی در جامعه نباشیم.

اهداف تحقیق:

هدف از انجام این تحقیق كه با دو روش “اسنادی” و پیمایشی صورت می پذیرد یافتن پاسخ‌هایی مناسب به سوالات تحقیق است. همچنین یافتن این پاسخ‌ها می‌تواند ما را در رسیدن، نگاهی واقع بینانه نسبت به بخشی از مسئله اجتماعی «بدحجابی» یاری دهد.

تعریف مفاهیم:

تعریف اسمی: تعریف اسمی تعریفی است كه طی آن معنی یک واژه به وسیله صفات مشخصی به طور قراردادی تعیین گردد. (رفیع پور، كندوكاو‌ها وپنداشته‌ها)

این تعاریف قراردادی است و به همین دلیل چیزی درباره واقعیت بیان نمی كند و لذا نه درست هستند و نه غلط.‌(همان)

تعریف تحلیلی: گاهی لازم است معانی واژه‌های مورد استفاده (مثلاً در یک پرسشنامه) را قبلاً بررسی كرده و معانی معمول آن واژه‌ها را در گروه یا جامعه مورد نظر تعیین نمود. اینگونه بررسی و تعیین معانی را “همپل”، «تحلیل معنی» و اوپ ، «تعریف تحلیلی» می نامد و تفاوت آن با تعریف اسمی در این است كه تحلیل معنی یا تعریف تحلیلی یک امر قراردادی نیست بلكه یک امر تحقیقی است. یعنی به صورت تجربی بررسی می‌شود كه فلان واژه در بین افراد یک جامعه‌ دارای چه معنی یا معانی است و لذا در تعریف تحلیلی برعكس تعریف اسمی درباره یک امر واقع (واقعیت) صحبت می شود. (همان)

تعریف اسمی واژه «با حجاب»: دکتر مطهری در کتاب حجاب خود پس از بررسی آیات و روایات و تفاسیر گوناگون به این تعریف می رسد: «برای زن پوشانیدن چهره و دست‌ها تا مچ واجب نیست. حتی آشكار بودن آرایش‌های عادی و معمولی كه در این قسمت‌ها وجود دارد نظیر سورمه و خضاب كه معمولاً زن از آنها خالی نیست و پاك كردن آنها یک عمل فوق‌العاده به شمار می‌رود نیز مانعی ندارد». پس «با حجاب» بودن یعنی مطابقت با این ویژگی‌ها.

تعریف تحلیلی واژه «با حجاب» : این تعریف شامل آن تعریفی می‌شود كه افراد جامعه آماری به صورت نظری آن را عنوان می كنند و همینطور در عمل آن را انجام می‌دهند.

فصل دوم

پیشینه تحقیق

در این فصل تلاش می‌شود تا حاصل تحقیقات انجام شده در رابطه با این موضوع كه تاكنون انجام شده و نتایج آن قابل استفاده و رهگشا در انجام این تحقیق می‌باشد گردآوری و ارائه ‌گردد:

• پژوهشی در مجموعه WVS (پیمایش ارزش‌های جهانی) توسط “منصور معدل” از دانشگاه میشیگان و «آزادارمكی» از دانشگاه تهران انجام شده است.

در این پیمایش با نمونه‌هایی كه از سه كشور «مصر» ، «ایران» و «اردن» گرفته شده است به باورهای دینی دینداری، هویت ملی و ایستارها نسبت به فرهنگ غرب، خانواده و روابط جنسیتی تحلیل و مقایسه شده است.

نتیجه اصلی كه ایشان از تحقیق خود می‌گیرند این است كه «ماهیت رژیم حاكم» یک عامل مهم برای اختلاف جهان بینی مردم این سه كشور است. بین این سه كشور حكومت ایران، «حكومت تئوكراسی» و «دین سالاری» است. حكومت‌های مصر و اردن و خصوصاً حكومت مصر، سكولار است. به جهت اینكه این حكومت‌ها در درجات متفاوتی از اقتدار طلبی هستند، گروه‌های مخالف بیانات فرهنگی خود را در واكنش به جهت گیری‌های فرهنگی رژیم‌هایشان تنظیم می كنند. به همین علت در ایران جایی كه جامعه تحت تسلط رژیم كاملاً دینی اداره شده است مردم كمتر دینی. كمتر ضد غرب، بیشتر سكولار و بیشتر هوادار ارزش‌های مدرنیسم هستند تا مردم مصر و اردن كه حكومتشان سكولار و به طور قطعی هوادار غرب است.

پژوهشگران مذكور معتقدند یافته‌های تجربی آنها با پژوهش‌های تاریخی موجود همخوانی دارد. شواهد تاریخی متعدد حاكی از آن است كه جهت‌گیری‌ها و خط مشی‌های فرهنگی دولت نقش تعیین‌كننده‌ای در روند فرهنگی جامعه دارد.

ایشان موارد مختلفی را از تاریخ كشورهای اسلامی ذكر می‌كنند كه در آنها مداخله فرهنگی حكومت‌های سكولار با ایدئولوژی تهاجمی، سبب سیاسی شدن دین و شكل‌گیری بنیادگرایی اسلامی شده است.

تحقیق مورد بحث علاوه بر نتایجی در مورد اختلاف جهان بینی مردم این سه كشور اسلامی به نتایجی هم در مورد اختلاف جهان بینی مردم در هر یک از این سه كشور می‌رسد. در این مورد نتایج به دست آمده حاكی از آن است كه عوامل تعیین كننده عبارتند از: تنوعی از صفات اجتماعی پاسخگو مانند پایگاه اجتماعی، اقتصادی، جنس و سن و تحصیلات؛ كه سن و تحصیلات نشانه‌های خوبی برای راستای تغییر فرهنگی هستند.

در عین حال تحصیلات اثر قابل ملاحظه‌تری روی دیدگاه‌های فردی دارد. تأثیر متغیر سن و تحصیلات در این سه كشور یكسان نیست. در ایران

 پاسخگویان جوان‌تر و دارای تحصیلات بالاتر بیشتر ملی‌گرا بیشتر سكولار و كمتر دینی هستند. در مصر و اردن این اثرات (تأثیر سن و تحصیلات روی دین) قابل توجه و مشخص نیست. جالب است كه در هر سه كشور سطح تحصیلات با اعتماد به مسجد و اعتماد به دولت رابطه معكوس دارد.

پژوهشگران با قدری احتیاط نتیجه می‌گیرند كه معنی این رابطه منفی در ایران سكولاریسم بیشتر و دینداری كمتر است ولی در اردن و مصر تلاش دینی بیشتر را می‌فهماند.

• خانواده، دانشگاه و جامعه پذیری دینی: (طالبان 1378)

محقق می‌خواهد به این سوال پاسخ دهد كه آیا تأثیر تحصیلات تنها بر افراد تحصیل كرده است یا اینكه دامنه نفوذ آن به فرزندان آن‌ ها نیز كشیده خواهد شد؟

نتایج تجربی بیانگر آن است كه دینداری فرزندان خانواده‌های تحصیل كرده به نسبت دیگران از میزان ضعیف‌تری برخوردار است. ولی در هر صورت متوسط دینداری در جامعه ایران بالا و نزد این خانوارها هم بالاتر از متوسط مقیاس دینداری بوده است.

• دانشگاه ، دین، سیاست : (رجب‌زاده، 1379 200-183)

این پژوهش می‌كوشد به این سوال اساسی پاسخ گوید كه باورها و ارزش‌های دین در این روایات رسمی و سنتی آن تحت تأثیر فرهنگ دانشگاه چه سمت و سویی پیدا می‌كنند؟ و در جریان این چالش چه باورها و ارزش‌هایی به عنوان راه حل چالش مورد پذیرش افراد قرار می‌گیرد یا قابلیت پذیرش بیشتری می‌یابند؟

در باب دین ورزی در این تحقیق مولفه‌های گوناگونی مورد توجه قرار گرفته است كه مهم‌ترین آن‌ ها عبارتند از: «راه شناخت خدا» ، «جهان بینی»، «نگاه افراد به دین» (سنتی، تجربه درونی، مادی گرایانه، عقل گرایانه). «تلقی افراد از كاركرد معرفت شناختی دین»، «جایگاه روحانیت در دین» ، «مناسك گرایی» ، «تكثرگرایی»، «تفسیرپذیری سكولاریزاسیون».

ابعاد دین در این پژوهش براساس مولفه‌هایی نوع بندی شده كه در ارتباط با بحث ارزش‌ها و باورهای علم قرار می‌گیرند. برخی از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش را به این شرح می‌توان خلاصه كرد:

• پاسخگویان به تعدد راه‌های شناخت معتقدند.
• دانشجویانی كه از پایگاه اجتماعی اقتصادی بالاتری برخوردارند نظر منفی‌تری نسبت به دین سنتی دارند.
• گرایش به سوی مخالفت با نقش سنتی روحانیت و ملازمه آن با دین در دانشجویان مشهود است. و نوعی كاهش باور به مرجعیت روحانیت در شناخت دین وجود دارد.
• قبول و موافقت با تكثرگرایی، گرایش كلی جمعیت است و روابط بین متغیرها حاكی از دخالت عوامل درون دانشگاهی و روابط ضعیف با عوامل فرا دانشگاهی است.
• در خصوص مناسك گرایی در دین، همانند تلقی سنتی از دین و نگاه به مرجعیت روحانیت نوعی قطب بندی در سطح افراد دانشگاهی (اجتماعی) محسوس است. در این رابطه متغیرهای «پایگاه اقتصادی- اجتماعی» افراد «سطح توسعه یافتگی» منطقه زندگی افراد نقش اساسی دارند. (همان 203-92)
• فعالیت‌های مذهبی:

در تحقیقاتی كه در ذیل عنوان كلی فوق و یا به عنوان جزیی از یک مفهوم كلی‌تر در سال‌های اخیر صورت پذیرفته نكته مهمی مشاهده می‌شود، در مورد عرصه مناسكی دین به خصوص مناسكی كه بخش زیادی از آن جنبه جمعی دارد و با تعامل و پیوند با دیگران همراه است، تعاملات و پیوندهایی كه در خلال آن اجتماع دینی تداوم می‌یابد با این واقعیت جدید در جامعه ایران مواجه می‌شویم كه نوعی تحول از سمت دین و مناسك جمعی به سوی فردگرایی در دین مشهود است.

محقق پیش بینی می‌كند با رشد تجدد و افزایش سطح توسعه یافتگی عرصه دین فردی در بخش‌هایی از جامعه گسترش بیشتری یابد كه با توجه به گسترش مولفه اصلی آن یعنی تحصیلات در سال‌های آتی انتظار توسعه بیشتر آن می‌رود. (رجب‌زاده، 1380)

• در تحقیق دیگری كه باعنوان «بررسی عوامل موثر بر رعایت حجاب دانش‌آموزان دختر دبیرستانی یزد» انجام شده است؛ كم بودن تعداد افراد خانواده، تربیت و تولد فرزندان در خانواده‌ عامل موثر بر رعایت حجاب نیستند. سن والدین و سطح تحصیلات پدران تأثیری در رعایت حجاب ندارد هرچند كه سطح تحصیلات مادران موثر است. مادران خانه‌دار و بازنشسته دارای فرزندانی با رعایت حجاب می‌باشند و مادران شاغل در زمینه حفظ حجاب فرزندانشان موفقیت كمتری دارند:
• پیشرفت تحصیلی و احساس رضایت از وضع ظاهری در رعایت حجاب موثر است.
• برقراری رابطه گرم و صمیمی والدین با یكدیگر و با فرزندان در حفظ حجاب موثر است.
• وضع مطلوب اقتصادی خانواده، پایبندی خانواده به فرایض مذهبی، استفاده مادران از چادر مشكی و مقنعه به عنوان فاكتوری موثر در حفظ حجاب فرزندان می‌باشد.
• رعایت حجاب در دختران با حجاب با بینش و بصیرت و شناخت دلایل آن بوده است.

هوش هیجانی كودكان كار و خیابان تفاوت معناداری با هوش هیجانی كودكان عادی دارد.

اهداف پژوهش:

1-توصیف هوش هیجانی (EQ) كودكان كار و خیابان و عادی.

2-مقایسه تفاوت وش هیجانی (EQ) كودكان كار و خیابان بر اساس میزان معناداری

3-تعیین بالاترین و پایین ترین میزان EQ در این گروه

متغیر پژوهش

متغیر وابسته هوش هیجانی

متغیر مستقل: وضعیت كودك اعم از عادی یا كودك كار و خیابان بودن

تعریف نظری متغیرهای پژوهشی:

هوش هیجانی: هوش هیجانی متشكل از مؤلفه های درون فردی است كه دارای پنج حیطه باشد خودآگاهی ادارة هیجانها خودانگیزی هم حسی و تنظیم روابط (مایر و سالووی 1996)

كودك خیابانی

كودكانی كه عمده وقت خود را بدون مدیریت بزرگسالان در خیابان ها می گذرانند (یونیسف)

كودك عادی:

كودكانی كه از محبت پدر و مادر برخوردارند و تحت سرپرستی آنها در خانه و خانواده زندگی می كنند و می توانند از بیشتر امكانات رفاهی اجتماعی فرهنگی برخوردارند.

هوش هیجانی

نمره ای كه كودك در پاسخ به پنج سؤال باز پاسخ در رابطه با پنج محور خودآگاهی ادارة هیجانها خودانگیزی هم حسی و تنظیم روابط كسب می كند.

كودك خیابانی

در پژوهش حاضر كودكان كار به كودكانی اطلاق می شود كه سطح سنی آنها بین 10 تا 15 سال بوده و برای افراد معاش به شغل هایی نظیر دست فروشی، گل فروشی، فال فروشی، واكس زدن و اشتغال دارند و اغلب به سرپرست یا بی سرپرست هستند و به طور در دسترس در شهر تهران مورد انتخاب و آزمون قرار گرفت اند.

كودك عادی:

كودكی كه از خانواده و محبت آنها برخوردار است و تحت سرپرستی آنها زندگی می‌كند و به طور در دسترس در شهر تهران مورد انتخاب و آزمون قرار گرفته اند.

هدف پژوهش:

یكی از بزرگ ترین چالشهای بشری توسعه روابط معنی دار و رضایت در زندگی است. مادامی كه فرد به نیازهای هیجانی خود و دیگران توجهی نكند. ارتباط موثری با افراد نخواهد داشت. اگر فردی درك هیجانی خوبی داشته باشد. می تواند از تغییرات روحیه و درك احساسها بهره میبرد و از چنین دركی برای اداره كردن و كنار آمدن با هیجانها استفاده كند. (پتن به نقل از اعتصامی 82)

با توجه به اهمیت و تأثر وش هیجانی در زندگی و پیشرفت افراد. در این تحقیق بر آن شدیم تا هوش هیجانی را در كودكان كار و خیابان و كودكان عادی مورد بررسی و مقایسه قرار دهیم.

اهمیت موضوع پژوهش

بحث بر سر اهمیت هوش هیجانی پیوند میان عاطف، شخصیت را شامل می شود از دیدگاه ارسطو مشكل انسان در این نیست كه از هیجان برخوردار است، بلكه آنچه اهمیت دارد مناسب بودن هیجان و نحوه ابراز آن است (كلمن 1998)

با توجه به مقوله هوش هیجانی در زندگی روزمره روابط میان فردی و اجتماعی و نقش آن در پیشرفت موفقیت آمیز انسانها و جدید بودن این مقوله و از طرفی تأثیر وضعیت زندگی كودكان در روابط اجتماعی آنها پژوهش حاضر در پی رسیدن به این هدف است كه آیا بین هوش عاطفی كودكان عادی و كودكان كار تفاوت معنی داری وجود دارد یا خیز. زیرا كودكان كار و خیابان به دلیل وضعیت خاص زندگی و شرایطی كه در آن به سر می برند در معرض هیجانهای متفاوتی قرار می گیرند كه گاه ممكن است ویژگی‌های درون فردی (خودآگاهی، ادارة هیجانها خود انگیزی هم حسی و تنظیم روابط) را پرورش دهد و گاه  باعث سركوب آنها گردد.

فـصل دوم

پیشـینه

پیشینة هوش هیجانی را می توان در ایده و كسلر به هنگام تبیین جنبه های غیر شناختی هوش عمومی جست و جو كرد. وكسلر در صفحه 103 گزارش 1943 خود دربارة هوش می نویسد كوشیده ام نشان دهم كه علاوه بر عوامل هوش عوامل غیر هوشی ویژه ای نیز وجود دارند كه می تواند رفتار هوشمندانه را مشخص كند. نمی‌توانیم هوش عمومی را مورد سنجش قرار دهیم. مگر اینكه آزمونها و معیارهایی نیز برای سنجش عوامل غیر هوشی در بر داشته باشند. وكسلر در كارهای خود به تلاش‌های دال حسی به سنجش حیات غیر شناختی هوش نیز اشاره كرده است. نتیجه كوشش های دال در مقیاس رشد اجتماعی وایلند منعكس است.

پیر (1984) نیز بر این باور بود كه تفكر هیجانی بخشی از تفكر منطقی است و به این نوع تفكر یا به معنای كلی تر هوش، كمك می كند. روان شناس دیگری نظیر مایر (1993) و سالووی نیز پژوهش های خود را بر جنیه های هوشی هیجانی متمركز كرده‌اند (جلالی 1381) پیش از 1990 پاین (1968) برای نخستین بار واژه هوش هیجانی را به كار برد و چنین نوشت:

یكی از دلایلی كه بسیاری از پژوهشگران در حال حاضر هوش هیجانی را مورد مطالعه قرار می دهد. این است كه افرادی هوش هیجانی بالایی دارند در برخی جنبه های از دیگر افراد جامعه مؤثرترند.

هوش هیجانی، احساس و تفكر را به كار می گیرد و موفقیت افراد را به زندگی بهترین نحو پیش بینی می كند (بس 1996 و هنگ 1996 به نقل از مایر سالوی و كارسو 2000)

شایان ذكر است كه ایده هوش هیجانی پس از 50 سال بار دیگر توسط گاردنر (1983) استاد روان شناس دانشگاه هاروارد دنبال شد. وی هوش را

 مشتمل بر ابعاد گوناگونی چون زبانی، موسیقیایی، منطقی ریاضی جسمی میان فردی و درون فردی می داند. گاردنر وجوه شناختی مختلفی را با عناصر از هوش شناختی یا به گفته خودش شخصیتی تركیب كرده است. بعد غیر شناختی مورد نظر او مشتمل بر دو مؤلفه كلی است كه وی آنها را با عناوین استعدادهای درونی و مهارت های میان فردی معرفی می‌كند. به نظر گاردنر هوش هیجانی متشكل از دو مولفه هوش درون فردی و هوش میان فردی است.

طی یافته های كلمن (1998) سالووی و مایر (1990) اولین تعریف رسمی از هوش هیجانی مطرح می شود. در همان سال نیز مایر و سالوی همراه با دی پائولو اولین آزمون توانایی های هوش و هیجانی را به ثبت رساندند یک آزمون توانایی به جای اتكا به گردش دادن شخصی توانایی ها. توانایی های واقعی را می سنجد از آن پس از هر كسی در زمینه تحول مفهوم هیجانی به عنوان هوش حقیقی شناخته شده اند.

بار آن هوش غیر شناختی را عامل مهمی در تعیین توانمندی افراد برای كسب موفقیت در زندگی تلقی می كند و آن را با سلامت عاطفه- یعنی وضعیت روانی یعنی و در مجموع سلامت هیجانی- در ارتباط مستقیم می بیند. بار آن برای اولین بار بهره هیجانی (EQ) را در برابر IQ كه اصطلاح شناخته شده و مقیاسی برای سنجش هوش شناختی است مطرح كرد و از سال 19810 به تدوین پرسشنامه بهره هوش هیجانی EQ و توصیف كمی هوش شناختی تنها شاخص عمده برای پیش بینی موفقیت فرد نیست.

هوش هیجانی مجموعه ای از توانایی دست كه نشان می دهد دقت گزارش های هیجانی افراد چقدر متفاوت است و درك دقیق تر هیجان چگونه منجر به حل بهتر مسئله هیجانی در زندگی فرد می شود در واقع هوش هیجانی توانایی درك و ابراز هیجان ذهن و فهم و استدلال هیجان و نظم دادن به هیجان خود و دیگران است (مایر و سالووی 1997)

هوش هیجانی آگاهی از احساس ها و استفاده از آن برای تماسی تصمیم های مناسب به زندگی و همچنین توانایی تحمل كردن ضربه های روحی و مهار آشفتگی های روحی است و به عبارت دیگر هوش هیجانی نوعی مهارت اجتماعی است یعنی با مردم كنار آمدن مهار احساس ها و رابطه با انسان ها و توانایی ترغیب یا راهنمایی دیگران (به نقل از علی حسین وفایی صفتی 1381-1380) هوشیاری هیجانی غیر مهارت در كنترل هیجانها به طوری كه تعادل بین هیجانها و منطق را به نحوی افزایش دهد كه فرد به شادكامی دراز مدت دست یابد (همین 1996)

عامل هوش عاطفی نوعی از با هوش بودن است. از دیدگاه روزبرگ (1992) هوش عاطفی از دو مؤلفه بینش فرد و استعداد فطری همدلی تشكیل شده است.

مؤلفه اول: بینش فردی در همة موقعیت ها و به طور حتم در تمام مراحل حل مسئله، تصمیم گیری و یا انجام تكلیف یادگیری شایان اهمیت است.

مؤلفه دوم: به هنگام انجام وظیفه و یا موقعیتی خاص در رابطه با دیگران ضرورتی  یا به شكلی است كه در چنین موقعیتی رابطه ای متقابل میان ما و دیگران وجود دارد. با وجود این احساس همدلی حتی در صورت عدم حضور فیزیكی دیگران می تواند مؤلفه‌ای ضروری و حساس باشد.

مثلاً: وقتی برای كسی یا از جانب كسی مطلبی می نویسیم شناخت مخاطب یقیناً بر اساس احساس همدلی نسبی در برقراری ارتباط اثر بخشی عاملی ضروری است. (حسین ئفایی صنعتی 81)

مایر و سالووی هوش هیجانی را متشكل از مؤلفه ای درون فردی می دانند كه در پنج حیطه به شرح زیر خلاصه می شود.

1-خودآگاهی[1] : به معنای آگاهی از خویشتن خویش، توان خودنگری و تشخیص دادن احساسات خود به همان گونه ای است كه وجود دارد.

2-اداره هیجانها:[2] به معنای اداره و كنترل هیجانها، كنترل احساسات به روش مطلوب و تشخیص منشأ این احساسات و یافتن راه های اداره و كنترل ترس ها و هیجانها و عصبانیت و است

3-خودانگیزی:[3] به معنای جهت دادن عواطف و هیجانها به سمت و سوی هدف، هویشتن دار هیجانی و به تأخیر انداختن خواسته ها و بازداری و تلاش هاست.

4-هم حسی[4]: به معنای جسمانیت نسبت به علایق و احساسات دیگران و تحمل دیدگاه های آنان و بها دادن به تفاوت های موجود بین مردم در رابطه با احساسات خود نسبت به اشیا و امورات .

5-تنظیم روابط:[5] به معنای ادارة هیجان های دیگران و برخورداری از كفایت های اجتماعی و مهارت های اجتماعی است به نظر گاردنر، هوش هیجانی از دو مؤلفه تشكیل شده است. هوش درون فردی و هوش میان فردی هوش درون فردی، مبین آگاهی فرد از احساسات و هیجانات خویش افكار باورها. احساسات شخصی و احترام به خویشتن و تشخیص استعدادهای ذاتی، استقلال عمل در انجام كارهای مورد نظر و در مجموع میزان كنترل شخصی بر هیجانها و احساس ها و خود رهبری است.

زیست شناسی و شناخت

دیدگاه شناختی

وظایف اجتماعی

ترس

خشم

نفرت غم

شادی

علاقه

ابعاد شناختی هیجان

ارزیابی

فصل سوم (روش تحقیق)

جامعه مورد مطالعه

حجم نمونه

روش نمونه گیری

روش تحقیق

مشخصات آزمون هیجانی باران

ابزار اندازه گیری

معرفی آزمون هوش هیجانی باران

نحوه نمره گذاری

فصل چهارم(یافته ها و تجزیه و تحلیل داده ها)

مقدمه فصل چهارم

فصل پنجم(بحث و نتیجه گیری)

محدودیت ها

پیشنهادات

منابع و مؤاخذ

فصل اول

كلیات تحقیق

مقدمه

هیجان ما بسیار پیچیده تر از آن هستند كه ابتدا به چشم می خوردند . در هنگام اول همگی هیجان ما را به عنوان احساس می شناسیم ما شادی وترس را می شناسیم زیرا جنبه ی احساسی آنها طبق تجربه ی ما خیلی با ند هستند وقتی با تهدیدیمواجه می شویمترس یا به سمت هدفی پیشرفت می كنیم (شادی )تقزیباًغیر ممكن است كه متوجه جنبه ی احساسی هیجان نشویم . اما به همان صورتی كه بینی بخشی از صورت است ،احساس نیز فقط جزئی از هیجان است ،هیجان ما چند بُعدی هستند . آنها به صورت پدیده های ذهنی ،زیستی ،هدفمند واجتماعی وجود دارند ،هیجان ها تا اندازه ای احساس های ذهنی هستند به این صورت كه باعث می شوند به شیوه خاصی ،مثل عصبانی یا خوشحال ،احساس كنیم امّا هیجان ها واكنش های زیستی هستند زندگی پر از چالش ها ،استرس ها ومشكلاتی است كه باید حل شوند وهوش هیجانی به عنوان راه حلهایی برای این چالش ها ،استرس ها ومشكلات وجود دارند ،هیجان ما با هماهنگ كردن احساسات ،بر انگیختگی ،هدف وبیانگری فر‌آیندهای هیجان وضعیت ما در ارتباط با محیط امان تثبیت می كنند دلیونیسون (1999 ) وما را به پاسخهای اختصاصی وكار آمدی مجهز می كند كه با مسایل بقای جسمانی واجتماعی متناسب هستند بر خی اعتقاد دارند كه هوش هیجانی هیچ هدف مفیدی ندارد به نظر آنها هیجانها فعالیت جاری را مختل می كند ،رفتا را آشفته می كنند وعقل ومنطق را از ما می گیرند هَپ (1948).مندله  (1984)این پژوهشگران هیجان وهوش هیجانی معتقدند كه هیجانها هزاران سال قبل وظایف تكاملی سهمی داشتند اما در دنیای مدرن امروزه دیگر این وظیفه را ندارند این موضوع با این اظهار نظر كه هیجان قبل از رفتار واقع می شوند تا به سازگاری با شرایطی كه مواجه می شویم كلك كنند در تضادهای آشكار قرار دارند . وهمه قبول دارند كه هیجانها به نحوی كه فكر ،احساس ورفتار می كنیم تأثیر دارند ،بنابراین مسئله این است كه آیا هیجانها سازگارند وكار كردی هستند یا ناسازگارند وغیركاركردی علت اینكه مرد وجناح مسئله (كاركردی در برابر غیر كاركردی )معنی دارند این است كه هر درست هستند ،هیجانها هم شاهكار طرح تكاملی هستند به هوش هیجانی انسان در غالب طرح دو سیستمی عمل می كند ،جنبه ی زیستی سیستم هیجان جنبه ای است كه انسانها با سایر حیوانات در آن سهیم اند وآن بخشی از سیستم هیجان است كه برای حل كردن تكالیف اساسی زندگی تكامل یافته است چون تعداد كمی از تكالیف را تعاءاساسی هستند وسیستم هیجان وهوش هیجانی به صورت قالبی پاسخ می دهد كه پاسخها محدود ،اما بسیار مناسبی را بیدج وهماهنگ می كند واین شیوه های قالبی پاسخ دهی به تكالیف اساسی زندگی همانهایی هستند كه در اول مطالب بیان كردیم .

(جان مارشال ریو به تألیف یحیی سید محمدی .ص338.سال 1385)

بیان مسئله

همان گونه كه ارزیابی به آگاهی شناختی از هیجان كمك می كند ،تعادل اجتماعی به آگاهی اجتماعی از هوش هیجانی كمك می نماید ،علاوه بر این

 موقعیت اجتماعی –فرهنگی ای كه فرد در آن زندگی می كند به آگاهی فرهنگی از هیجان كمك می نماید وروانشناسان اجتماعی ،جامعه شناسان و…دیگران معتقدند كه هیجان لزوماًپدیده ای خصوصی زیستی ودرون روانی نیست .در عوض آنها باور دارند كه بسیاری از هیجانها واستفاده از هوش هیجانی از تعامل اجتماعی وبستر فرهنگی سرچشمه می گیرد وكسانی كه ساختار فرهنگی هیجانی را بررسی می كنند خاطر نشان می سازند كه اگر فرهنگی را كه در آن زندگی می كنند تغییر دهید ،خزانه ی هیجانی شما نیز تغییر خواهد كرد برای مثال هوش هیجانی افرادی كه در مناطق مختلف زندگی می كنند ممكن است با هم فرق كند وتأثیر بسزا در تحصیل وپیشرفت آنها در تحصیلشان هم داشته باشد معمولاً مهمترین منبع هیجان روزمره ما افراد دیگر هستند وحل وفصل مشكلات خودمان ودیگران وقتی با دیگران تعامل می كنیم در مقایسه با زمانی كه تنها هستیم یعنی از هوش هیجانی بیشتر استفاده می كنیم اگر رویدادها وتجربیاتی را دنبال كنیم كه باعث شوند واكنش هیجانی داشته باشیم باعث می شود كه به فكر بیفتیم كه هوش هیجانی به هیجان ما به كار افتاده است . ما در مقابل دیگران به این نتیجه می رسیم كه دیگران نه تنها باعث می شوند كه هیجانها را درما ایجاد شوند بلكه به طور غیر مستقیم از طریق اشاعه ی هیجان نیز بر ما تأثیر می گذارد وباعث می شود ما از طریق هوشی وارد عمل می شویم (بهادری .1384.ص98).

اهمیت وضرورت تحقیق

اهمیت مسأله

هنگامی كه تعامل اجتماعی نه تنها خود را در معرض تأثیر هوش هیجانی قرار می دهیم بلكه در موقت گفتگویی قرار می گیریم كه فرصتی را برای تجربه كردن در باره ی تجربیات هیجانی گذشته فراهم می آورد فرایندی كه به آن سهیم شدن اجتماعی در هیجان می گویند ،سهیم شدن اجتماعی در گفتگوهای هیجانی معمولاًزمانی كه همراه افراد صمیمی هستیم صورت می گیرد وقتی افراد در هیجان هم سهیم می شوند معمولاًاین كار را با گزارش كامل آنچه در طول رویداد هیجانی اتفاق افتاده است معنی آن واحساسی كه فرد در حین ان داشته باشد را انجام می دهند شنونده همدل ،هنگام سهیم شدن اجتماعی در هیجانها می تواند حمایت با كمك فراهم كند پاسخ ها به كنار آمدن را تقویت نماید به تجربه ی هیجان مهنی دهد وخود پنداره را تأیید كند ما از طریق همین سهم شدن هیجانات ،روابطی را برای زندگیمان حیاطی هستند ،مثل پیشرفت تحصیلی ویا هرچه چیز دیگر بر قرار می كنیم وآن را نگه می داریم وتأثیر هوش هیجانی وهیجانهایی ایجاد شده در آدمی می تواند در رسیدن به موفقیت تأثیری داشته باشد وبا بهره گرفتن از آزمون وبررسی آن بر روی كارمندان زن ومرد شهر قزوین پرداخته ایم .(مهدوی رادمندی .سال 1387.ص96)

اهداف تحقیق :

هدف از تحقیق حاضر مقایسه هوش هیجانی در بین زنان ومردان كارمند شهر قزوین می باشد .

فرضیه تحقیق :

بین هوش هیجانی زنان كارمند ومردان كارمند تفاوت معنی داری وجود دارد .

متغییر های تحقیق :

هوش هیجانی :متغییر وابسته

جنسیت :متغییر مستقل

تعاریف عملیاتی ونظری در رابطه با واژ ه ها ومفاهیم

تعریف نظری :

هوش هیجانی :عبارتند از یک كیفیت ذهنی وپدیدار شناختی بی همتا است كه جهت تكمیل سیستم انگیزشی انسان است كه می تواند نشأت گرفته از تجربه ها وابعاد هیجانی دیگر جهت رسیدن به هدف اصلی وكلی در زندگی (سید یحیی محمدی .سال 1385.ص92)

مقدمه :

پیری روز به روز مسئله بزرگی در كشورهای در حال پیشرفت و پیشرفته
می شود . بخصوص افراد پیرو طرز زندگی آنان اكثراً مسائل روانی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی پیش می آوردند .

دوران پیری از نظر بهداشت روانی بسیار حائز اهمیت است و از نظر پیشگیری باید بخاطر داشت كه معمول ترین بیماری های روانی در افراد پیر عبارتند از : پسیكوزهای پیری ، اختلالات روانی ناشی از اختلالات عروقی ، كمبود اكسیژن و از بین رفتن فعالیت های عادی در مغز كه با كم شدن روابط اجتماعی ، از دست دادن مسئولیت ، تربیت دختران و پسران ، ازدواج وجدان شدن آنها ، بازنشسته شدن و از دست دادن نزدیكان و اطرافیان توأم می گردد .

همچنین بروز بعضی از اختلالات روانی ، رفتاری ، شخصیتی ، حافظه و عدم قدرت زندگی به تنهایی ، احتیاج به حمایت دیگران و نظایر آن باعث شده است كه پیران را جزء بیماران روانی قلمداد و آنان را در بیمارستان روانی بستری نمایند .

با وجودی كه به عقیده بعضی ، مشكلات افراد مسن در نتیجه از بین رفتن اعمال طبیعی و عادی نسج و مغز است . ولی از دست دادن اعتماد به نفس ، ارتباط اجتماعی، مشكلات شغلی و حتی افراد خانواده یا فامیل مهمترین عامل هستند . شخص مسن اكثراً متوجه درون خود می شود و افسرده می گردد ، و دچار هذیان درباره كار دستگاه های گوارش می گردد .

احساس تنهایی می كند ، علاقه و خبرگی خود را كم كم از دست می دهد و در یک دایره معیوب قرار می گیرد ، كه همان عوارض پیری است . خودكشی در پیران اكثراً گول زننده و با روش های خطرناك انجام می گیرد . در 80 درصد موارد ، بعلت افسردگی و در بقیه موارد بعلت ابتلاء به بیماری های غیر قابل علاج ، مسئله اقتصادی، تنهایی و غیره می باشد .

انسان در هر مقطع زمانی تابع گذشته ، حال ، و آینده است و تحت تاثیر متغیرهای دورنی و دنیای خارجی خود قرار دارد . بطوری كه پژوهش های متعدد اخیر، در مورد بیماری های شایع افسردگی نشان داده شده است ، كه ارتباط و پیوستگی نزدیكی بین وقوع بیماری روانی و استرس های زندگی وجود داشته و
متخصصان بالینی از دیرباز به رابطه مشكلات و حوادث یا ابتلاء به بیماری افسردگی پی برده اند .

پیشگیری از بروز این عارضه ، كه تمام فعالیت های روزمره و افكار و اعمال فرد رابه مخاطره انداخته و مقدار قابل ملاحظه ای از نیروهای انسانی برای مدتی نامعلوم از كارایی باز می دارد ، مستلزم درك و شناخت صحیح ، از مسئله مورد نظر و آگاهی از علل و عوامل مورد نظر و آگاهی از علل و عوامل ایجاد كننده آن می باشد در این تحقیق سعی شده ، شمه ای از مطالب مربوط به این بیماری ، مطرح و سپس به وجود یا عدم وجود رابطه افسردگی در شاغلین و بازنشستگان پرداخته شود .

پیشگیری :

موثر ترین پیشگیری شاید این باشد كه ، تغییراتی در سبك و روش زندگی و نگرش اجتماع ایجاد شود . فرد مسن فردی است قابل احترام ، و بایستی شغل مناسب و درخور استعداد داشته تا احساس كند كه هنوز فردی مفید برای جامعه است .

استفاده از گردش های تفریحی ، دیدن موزه ها ، مساجد ، كلیسا ، پاركها ، شركت در مسئولیت های خانوادگی مانند نگهداری و سرپرستی و حتی بازی با بعضی از حیوانات اهلی مانند : سگ ، گربه ، پرندگان ، دخالت دادن در كارهای دسته جمعی مانند : نظافت ، حمام كردن ، جمع و منظم كردن تخت خواب و اطلاق از جمله كارهایی است كه باعث پیدایش اعتماد به نفس و اجتماعی شدن مجدد می شود . مسئولیت های فوق ، باعث یادآوری خاطرات و تجربیات دوران فعالیت فرد در مراحل قبلی زندگی شده كه خود یک نوع روش درمانی است .

سالخوردگان سالم ترین مدیر ، راهنما ، مشاور و از بهترین متفكرین دنیا هستند . و می توان گفت : دنیا با تفكر سالمندان و حركت جوانان اداره می شود . و به افراد جوان ، بایستی آموزش داد كه با افراد پیر ، چه روشی داشته باشند و چگونه از تجربیات آنها استفاده  كنند و همچنین آموخت ، كه روزی آنها نیز پیر خواهند
شد .

افراد باید در همان جوانی ، به یادگیری حرفه ای مخصوص و مورد علاقه بپردازند ، تا پشتوانه ای برای زندگی آینده بشود ، و با جرات تمام وارد مرحله طبیعی زندگی كه پیری است بشوند .

فعالیت های موقتی و متناسب ، دادن حقوق بازنشستگی مكفی و كمك به سایر افراد خانواده و به كار گماردن او به طور نیمه وقت و یا چند روز در هفته در سازمانها یا موسسات بعنوان مشاوره می تواند ، تضمینی باشد برای آینده نگری بهتر و پیشگیری از عوارض وخیم دوران پیری . (میلانی فر ، بهروز ، س 1375)

كتلر[1] می گوید : كافی است كلمه «بازنشسته» را به دنبال یک شغل اضافه كنیم مثلاً (لوله كش بازنشسته) تا بلافاصله ، اعتبار شغل یاد شده پایین بیاید ».(گنجی،‌ حمزه، س 1371 ، ص 71 )

در گذشته ، بازنشستگی معرف یک استراحت استحقاقی بود ، در حالیكه امروزه می تواند به فرضی برای آغاز یا ادامه شغل دوم تبدیل شود .

زندگی فعال قبل از 20 سالگی آغاز می شود و در 60 یا 65 سالگی پایان
می پذیرد . در طبقاتی كه از نظر اجتماعی ، اقتصادی ممتازند سالهایی كه در دانشگاه سیری می شود می تواند ورود به زندگی فعال به عقب بیندازد ،‌در حالیكه در طبقات كم بضاعت ، كار می تواند ورود به زندگی فعال را به جلو بیندازد .

بعضی اشخاص ، بیكاری را با عدم اشتغال به كار تولیدی را گناه می دانند و به هر قیمتی باید از آن دور شوند . برای افراد مسن مهم است ، كه احساس كنند كه دیگران هنوز به وجود آنان محتاجند وقادرند كه به فعالیت روزانه خود ، البته در حد امكان ادامه دهند . اگر آنها تا این درجه احساس اهمیت و ایمنی نمایند ،‌ به احتمال زیاد به امراض روانی و جمعی كمتر مبتلا می شوند ، كه در سنین آنها شایع است . دختران و پسران افراد مسن باید ، به اولیای خود را كاملاً طرد می كنند و نه اینكه خیلی بی اندازه به آنها توجه كنند‌ ، افراد اگر طرد شوند احساس نا امنی و اضطراب و حقارت خواهند كرد و اگر بالعكس از آنها حمایت زیاد شود ، احساس اتكاء و عدم اعتماد به نفس و استقلال در وجودشان شدید می شود .

بعضی ها فكر می كنند ، كه رفتار طبیعی و عادی افراد مسن ، مانند بی اعتنایی به لباس و غذا و خودخواهی و كم حوصلگی و متكی بودن به گذشته ، رفتارهای غیر عادی است . در صورتیكه این گونه رفتارها ، اغلب در اثر عدم توجه اطرافیان بوجود می آید . ولی گاه دلایل جسمانی دیگری كه ماهیت روانی دارد نیز موجود است و اطرافیان باید به این موضوع توجه داشته باشند .

اگر به افراد مسن اجازه فعالیت داده نشود ، به اجبار به مقدار زیادی در عالم رویا و خاطرات گذشته غوطه ور می شوند .

در این زمینه گلاتون[2] چنین می گوید :

اگر زندگی روزانه افراد مسن با فعالیت های مفید اشغال نشود ، سلامت جسمانی و روانی آنان آسیب خواهد دید . یک سوم از بیماران بستری در
بیمارستان های روانی اشخاص هستند ، كه چهل و پنج سال بیشتر ندارند و اگر پیران اجتماع ما زندگی بی ثمر و بیهوده را گذرانده دائماً در تخیلات گذشته غوطه ور باشند به احتمال قوی تعدادشان در بیمارستان های روانی روبه افزایش خواهد گذاشت . (شاملو ، سعید ، س 1372 )

واكنش شخص به بازنشستگی و روش مواجه شدن وی با آن ، اثر مهمی روی سلامت روانی او دارد . در صورتیكه فرد احساس كند كه كار او تمام شده است و او دیگر قادر به انجام فعالیت مفید نیست ، در این صورت زمینه را برای كج خلقی ،
بی تفاوتی و افسردگی دیده می شود .

اگر او احساس كند كه فردی زائد یا بی خاصیت است ، احساس عدم كفایت و و حقارت در او بیشتر می شود .

واكنش به بازنشستگی با اشكال فوق ، موجب عدم كفایت و عدم سازگاری می شود .

بنابراین شخص باید به منظور استفاده از نیروی علاقة خود احساس اعتماد و رضایت خاطر را از كار خود ، به فعالیت ها و به كار و سرگرمی هایی ادامه دهد . او باید علاقه مندیهای خود را حفظ كرده آنها را گسترش دهد . نقش فعالی را در مسائل و حوادث جاری اتخاذ نماید و در بحث با دوستان ، نظرات خود را درباره آنها بیان كند . او باید علاقه بیشتر نسبت به دیگران سعی كند به هر گونه تمایل برای افزایش خودبینی مقابله كند . (لینفوردیس 1367-ص120)

تقریباً ، هر شخص در طول زندگی ، احساس افسردگی می كند . اكثراما گاه وقت ها احساس غم و رخوت می كنیم و به فعالیت های لذت بخش ، علاقه ای نشان نمی دهیم .

افسردگی پاسخ طبیعی ، آدمی به فشارهای زندگی است . فشار روانی بطور ساده یک مكانیزم روانی است ، كه عكس العمل های تحریكی و عاطفی را در برابر عوامل تهدید كننده و نامطبوع در كل موقعیت زندگی در بر می گیرد . شخص افسرده ، در احساس بی كفایتی و بر ارزشی غوطه ور می شود و ممكن است به فكر خودش بیافتد.

افسردگی در میان افراد سالخورده جدی و فراگیری است . افزایش طول عمر اشخاص نیز بر اهمیت آن می افزاید ، نشانه هایی همچون كم حوصلگی ، كاهش عزت نفس ، بی علاقگی به فعالیت های اذت بخش و كم شدن اشتها ، لزوماً بخش طبیعی زندگی سالمندان نیست . كاهش حدود یک دوم عاطفه و سایر اختلالات ذهنی در اشخاص 60 سال به بالا در صورت درمان متناسب برطرف می شود . افسردگی بر روی كل ارگانیزم اثر می گذارد و تمام حوزه های زندگی فرد را تحت تاثیر
قرار می دهد . این اثر در احساسات نیرو ، كشش ، شخصیت و علایق فرد نمایان
می شود .

در بیماران افسرده ، اعمال بیولوژیكی دچار ضعف و فتور می شوند و با سیر و پیشرفت بیماری بوجود می آورند .

از نظر نشانه شناسی این افراد ، دچار ضعف خلق و اندوه بوده و در صورت تداوم ، علائم دیگر بیماری را بوجود می آورد . (دنالگوئیلسوم ص31)

2-موضوع تحقیق :

با توجه به مطالب گفته شده ، ما با این سوال روبرو می شویم كه آیا میزان افسردگی در افراد بازنشسته تبیشتر از افراد شاغل است ؟

3-فایده ، هدف و اهمیت تحقیق :

تقریباً هر شخص در طول زندگی احساس افسردگی می كند ، اكثر ما گاهی وقت ها احساس  رخوت می كنیم و به فعالیت های لذت بخش علاقه ای نشان
نمی دهیم .

افسردگی پاسخ طبیعی آدمی به فشارهای زندگی است . فشار روانی بطور ساده یک مكانیزم روانی است كه عمس العمل تحریكی و عاطفی را در بر می گیرد . در استعداد مكانیزم روانی تامین معاش نمایان می گردد . میانسالان ممكن است احساس كنند كه وامانده می شوند و بازنشسته و كهنسال می داند كه چنین شده است . شیوع افسردگی با پیش رفتن سالیان افزایش می یابد و از علت های بیرونی به علت های درونی روی می آورد . در این مرحله حساس زندگی افسردگی اجتناب نا پذیر نیست . اما تجربه بالینی نشان می دهد كه آنهایی ، كه در كودكی در معرض احساس اولیه فقدان قرار گرفته اند و یا در آن مرحله نیازهایشان تا اندازه ای برآورده نشده است كسانی كه در مرحله های بعدی زندگی زمان دگرگونی بیرونی یا درونی فشار را برآن هموار می سازد ، احتمال بیشتری برای افسردگی دارند . این روند آزمودن فقدان اولیه است و دوباره میدان دادن به افسردگی اولیه است . (راس میچل ، س 1368 ص65)

واكنش شخص به بازنشستگی و روش مواجه وی با آن ، اثر مهمی روی سلامت روانی دارد . در صورتیكه فرد احساس می كند ، كه كار او تمام شدهاست و او دیگر قادر به انجام و فعالیت مفید نیست در این صورت زمینه برای كج خلقی ، بی تفاوتی ، افسردگی دیده می شود . بنابراین موضوع از این جهت حائز اهمیت است كه ما میزان افسردگی در مردان بازنشسته ، را با میزان افسردگی در مردان شاغل ، را در این تحقیق بررسی می كنیم .

4-فرضیه تحقیق :

قل سیرو فی الارض فانظروا كیف بداٌ الخلق   عنكبوت -‌آیه 191

بگو در زمین گردش كنید و ببینید كه خداوند چگونه خلقت را به وجود آورده است.

بدون شك در هر عصر و زمانی مقتضیات خاصی را ایجاب می‌كند. زمانی بود كه سفر كجاوه و درشكه و اسب غرورآمیز و افتخار انگیز بود. ولی امروزه آنها جای خود را به قطارها و جت‌های سریع السیر داده اند. در اروپای قرون وسطی، ‌محتوای كتابهای درسی را كلیسای كاتولیک تعیین می‌كرد و منطق، منطق ارسطویی بود و هر نوع بدعت و نوآوری محكوم می‌شد. جز آنچه كه در كتاب‌های پیشینیان آمده بود مورد قبول قرار نمیگرفت. مردم برای حل مسائل و مشكلات خود تنها به نوشته‌های فلاسفه گذشته مراجعه می‌كردند و چنانچه در این نوشته‌ها راه حلی پیدا نمی‌شد مسائل را غیر قابل حل می‌دانستند.

ولی امروزه متخصصان تعلیم و تربیت معتقدند كه آموزش مطلوب موقعی صورت می‌گیرد كه اولا ٌ :  متناسب با رشد شاگردان باشد. ثانیاٌ شاگردان در اجرای آن نقش فعالی داشته باشند و این امكان پذیر نیست جز در سایه تحقیق مستمر و پیگیر در هر شرایط و زمان. در جامعه امروز همه ملتها با هر نظام سیاسی و اجتماعی پیشرفته و یا در حال پیشرفت، به مسأله تربیت توجه دارند و آموزش و پرورش نسبت به دیگر فعالیتهای اجتماعی در مقیاس جهانی از اولویت خاصی بهره مند است. این توجه  شدید بی دلیل نیست و بر منطقی قوی بنیاد شده است. دنیای امروز، تربیت فرزند را از نیازهای اولیه بشریت می‌شناسد. در زمان قدیم كه زندگی انسان به صورت بدوی و ساده بود آنچه از پدر و مادر و محیط خود به خود به نسل جوان منتقل می‌شد به قدر كافی سازنده بود و فرزند شرایط زندگی را از طبیعت و تحت تأثیر محیط فرا می‌گرفت. در ان زمان به كوشش عمدی و گسترده برای تربیت فرزندان چندان نیازی نبود. ضرورت تربیت عمدی از زمانی جلب توجه كرد كه صورت پیشرفته و پیچیده زندگی و كسب آمادگی برای مقابله با مسائل تازه و روزمره ایجاب می‌كرد و این آمادگی خود به خود و بدون تلاش فراهم نیامد.

به مرور زمان و هر قدر زندگی صورت كامل تر و پیچیده تری به خود گرفت نیاز به تربیت عمدی با شدت بیشتر احساس شد و كوشش پیگیر خانواده و جامعه را در تربیت اجتناب ناپذیر ساخت.

نظر به اینكه از راه تعلیم و تربیت می‌توان موجبات رشد فردی و رفاه جمعی را فراهم نمود، می‌توان گفت تعلیم و تربیت در زندگی انسان نقش مهمی‌دارد و بطور كلی پرورش استعدادهای فردی، تحكیم پایه‌های زندگی جمعی، گسترش آرمان‌های دمكراتیک و ایجاد تفاهم میان افراد انسانی در سایه تعلیم و تربیت صورت می‌گیرد.

در بیان اهمیت تعلیم و تربیت همین بس كه گوهر آدمی منوط بدان است. مراقبت‌هایی كه تحت عنوان تعلیم و تربیت به آدمی ارزانی داشته می‌شود. شرط لازم برای نیل او به مرحله كمال انسانی است.

پس از انقلاب اسلامی‌توجهی خاص از جانب دست اندركاران تعلیم و تربیت نسبت به برگزاری اردو و بالا بردن كیفیت آن مبذول شده و از این رهگذر تجربیات بسی ارزشمند بدست آمده است. پرواضح است كه در یک كار رشد یابنده به تجربیات جدیدی دست می یابیم كه بعضاٌ مخالف مراحل اولیه كار است و همین امر دلالت بر مسیر تكاملی و بالندة آن حركت دارد. آن چه در اینجا به عنوان یک پیشنهاد براری برگزاری اردوهای دانش آموزی مطرح می‌گردد در حقیقت تجربه‌ای است برآمده از فعالیت‌های بسیاری از دوست داران مسائل تربیتی و علی‌رغم اینكه در پاره‌ای از موارد به نقد و مخالفت با روش‌های فعلی اردو می‌نشیند در كل خود را مدیون آنها می‌داند. ولی در عین حال پیشنهادها و طرح‌های ارائه شده در این مجموعه، خود وجوداختلاف با روش‌های فعلی را به نوعی بازگو می‌كند و از این رهگذر نقاط ضعف اردوهای كنونی نیز آشكار می‌شود.

امروزه اردوهای تربیتی می‌تواند به عنوان یک ابزار مؤثر در پرورش و رشد و شكوفائی نسل آینده ساز جامعه اسلامی ایران محسوب شود.

بنابراین یكی از برنامه‌های مهم و قابل توجه كه در رشد و شكوفائی شخصیت فردی و اجتماعی دانش آموزان و غنی ساختن اوقات فراغت آنان نقش بسزایی دارد، اردو و فعالیتهای اردویی است و این زمانی می‌تواند یک اردوی مؤثر باشد كه با برنامه‌ریزی صحیح و زمان بندی لازم و اهداف مشخص همراه باشد.

وقتی اردو می‌تواند موجب تقویت روحیة دانش آموزان و تربیت اجتماعی آنان شود كه توسط مربیان مجرب و اردو رفته و دوره دیده انجام گیرد كه اگر بدون برنامه و بدون هدف و انگیزه باشد و از مربیان مجرب استفاده نگردد می‌تواند نقش بسیار زیادی برای تضعیف روحیة دانش آموزان داشته باشد و نه تنها مفید نیست بلكه مضر هم می‌باشد.

پس اگر اردو با هدف و برنامه‌ریزی مشخصی صورت گیرد می‌تواند استعدادهای نهفته و بالقوة دانش آموزان را به استعدادهای بالفعل تبدیل كرده و گامهای مؤثر در راستای حفظ ارزشهای مقدس و الای اسلام بردارد.

یک اردوی خوب و مفید باید از اهداف خاصی برخوردار باشد. قبل و بعد و حین اردو با برنامه همراه باشد و بتواند قوة مسئولیت را در دانش آموزان تقویت كند و موجب تربیت اجتماعی گردد.

تعریف عملیاتی مفاهیم در متغیرها

بررسی : جمع آوری اطلاعات موجود از نظر و دیدگاه های مربیان و معلمین ( اولیای مدرسه ) مقطع ابتدائی

میزان تأثیر :  منظور میزان تغییرات حاصله كه به صورت نگارش مثبت یا منفی ظاهر می‌شود و منجر به پویائی و كاهش معضلات آموزشی و تربیتی می‌گردد.

اردو :  محل تجمع افراد برای تمرین و تفریح است و در نظام فرهنگی اردو به معنای تجمع افراد در مكانی جهت كسب دانایی و توانایی و سازگاری اجتماعی است.

تربیتی :  فراهم كردن عوامل و زمینه‌های مناسب برای به فعالیت رساندن و شكوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب.

رشد شخصیت :  تكامل در پیشرفت همه جانبه ابعاد وجودی فرد اعم از رشد عقلانی و قوای ذهنی و جسمی

معلمین مربوطه : معلمینی كه حداقل 24 ساعت در هفته در دبستان حضور داشته باشند.

دیدگاه :‌ عقاید و نظرات و نگرش‌های معلمین و مربیان ( اولیای مدرسه ) در مورد اردوهای تربیتی – آموزشی.

عنوان تحقیق

با توجه به اینكه در اردوها بسیاری از مسائل تربیتی و آموزشی وجود دارند كه بر شخصیت دانش آموزان به طور حتم تأثیر خواهد گذاشت، لذا محقق برآن است تا نظرات و دیدگاه معلمین را نسبت به این مهم به رشته تحریر درآورد. لذا موضوع تحقیق عبارت است از :

بررسی میزان تأثیر اردوهای تربیتی – آموزشی

بر رشد شخصیت دانش آموزان پس مقطع ابتدایی منطقه تبادكان از دیدگاه معلمین مربوطه در سال تحصیلی 78-77

اهداف تحقیق

بررسی و شناخت علل و عوامل اردوهای تربیتی – آموزشی در رشد اجتماعی دانش آموزان از دیدگاه معلمین مربوطه

آشنائی با نظرات معلمین نسبت به نقش اردوهای تربیتی – آموزشی بر رشد اخلاقی دانش آموزان تحقیق و مطالعه دیدگاه های معلمین مربوطه نسبت به نقش اردوهای تربیتی -‌ آموزشی در كاهش انحرافات دانش آموزان

آگاهی از نظرات معلمین نسبت به تأثیر اردوهای تربیتی – آموزشی بر رشد قوای ذهنی و جسمی‌دانش آموزان

بررسی میزان تفاوت و نگرش معلمین و مربیان نسبت به نقش و اهمیت اردوهای تربیتی – آموزشی

سئوالات تحقیق

• آیا برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی با توجه به اهمیت نیازهای رشد شخصیت دانش آموزان دورة ابتدائی تهیه می‌شود ؟
• برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی به نیازهای رشد عاطفی دانش آموزان توجه كافی می‌شود ؟
• آیا در برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی به نیازهای رشد عاطفی دانش آموزان توجه كافی می‌شود ؟
• آیا در برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی به رشد توانائی ذهنی دانش آموزان توجه می‌شود ؟
• در برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی –آموزشی تا چه حد به اهمیت رشد قوای جسمانی دانش آموزان توجه كافی می‌شود ؟
• آیا در برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی به رشد مفاهیم آموزشی و ایجاد علاقه نسبت به تحصیل در نظر گرفته می‌شود ؟

اهمیت وارزش موضوع تحقیق

الهوا و العبوا فانی اكره ان یری فی دینكم غلظه      حضرت رسول اكرم (ص)

رفتار خود را با نرمی و بازی همراه كنید

زیرا دوست ندارم كه در راه و روش شما درشتی و خشونت دیده شود.

از دیدگاه نظام تربیتی اسلام، انسان به اراده خداوند خلیفه خدا در روی زمین قرار داده شده است.

پس باید خدایگونه شود و به اخلاق الهی آراسته گردد و مظهر اسماء الحسنی شود. او در حركت از خودی خود و رسیدن به لقاء الله در مسیر و حركتی دائمی است و در این راه از تمامی موهبات خداوندی كه بدو عطا شده است اعم از اعضاء و جوراح و نیروهای نهانی خویش استفاده می کند. چون معلومات و مهارت‌های مختلف انسان جنبه اكتسابی دارد. لذا برای به فعلیت درآوردن استعدادها و قوای خویش اعم از ظاهر و باطن لازم است به آموزش و تمرین بپردازد و اهمیت اردوهای تربیتی – آموزشی برای رسیدن به كمال لایق انسانی در همینجا آشكار می‌شود.

بطور كلی اهم اهداف اردوهای تربیتی – آموزشی در سه بخش خلاصه می‌شود :

• ساختن شخصیت انسانها و تربیت و تزكیه آنها
• بهداشت و سالم سازی افراد
• آمادگی فرد و جامعه برای مقابله با تجاوزگران به حریم حق و اسلام و همچنین احقاق حقوق

براین اساس اردوهای تربیتی – آموزشی به عنوان یک روش عملی می‌تواند تحقق بخش اهداف تربیتی اسلام باشد. یعنی پرورش و تزكیه افراد از طریق علم و نه صرفاٌ خواندن و شنیدن و گفتن. به واسطه گردش و یا برخورداری از فرصت‌های فراوانی كه در حین فعالیتهای مختلف اردویی بوجود می آید، بهترین موقعیت برای ارائه نكات تربیتی و شناخت ویژگیهای روحی و اخلاقی افراد و القاء ارزشهای الهی بدست می آید. اهمیت این امر در دوران تربیت پذیری ( كودكی، نوجوانی، جوانی ) بیشتر است. لذا این مسائل مهم به عنوان محور و اساس فعالیتهای تربیتی و پرورشی محتاج دقت و توجه فراوان می‌باشد.

« اردو نمی‌بریم برای اینكه بچه را را با تجملات مأنوس كنیم و همه مشكلات و مسئولیتها را از روی دوش آنها برداریم. بلكه اردو می‌بریم تا عملاٌ‌به بچه‌ها نظم در زندگی فردی و اجتماعی روزمره، همكاری، خدمت، مسئولیت پذیری، وقت شناسی و استفاده از كمترین امكانات برای مبارزه با مشكلات را آموزش دهیم. اردو می‌بریم تا عملاٌ دقت، ظرافت، پاكیزگی، خلاقیت، ادب و متانت، خوش روئی، احترام متقابل و قدرت انتقاد و بررسی بچه‌ها آموزش دهیم. اردو می‌بریم تا توان جسمی و روحی بچه‌ها را تقویت كنیم و خلاصه اردو می‌بریم كه آینده سازان جامعه اسلامی‌را آماده كنیم برای ساختن فردایی خوب و مطمئن. » [1]

بنابراین با توجه به نقش و اهمیتی كه اردوهای تربیتی – آموزشی در تعلیم و تربیت جدید دارد براستی چرا برگزاری اردوهای تربیتی – آموزشی مورد استقبال مربیان قرار نمی‌گیرد ؟ چه عواملی را می‌توان به عنوان موانع اصلی در این راه برشمرد ؟‌چرا مدیران و معلمین عنایت خاصی به این امر مهم ندارند ؟ و چه عواملی باعث شده است كه اردوهای تربیتی – آموزشی بعنوان یک آموزش رسمی‌شناخته نشده است ؟ چرا اردوها برای جامعه ما ناشناخته باقی مانده یا حداقل اهمیت آن كمرنگ جلوه كرده است ؟ و بالاخره چرا تحقیقات كمی‌در این باره شده است و هزاران چرا. ..

تحقیق حاضر در پی پاسخگویی به سئوالات فوق می‌باشد  و از آنجایی كه برنامه‌ریزی بدون پشتوانه اطلاعاتی و پژوهشی امروزه امكان پذیر نیست. لذا بررسی‌های پژوهشی در این رابطه می‌تواند ما را درپیشبرد اهداف كمك موثر نماید و جواب سئوالات را برایمان روشن سازد و همچنین راه‌حلهای  مناسبی را ارائه نماید.

اهمیت تحقیق :  با توجه به موضوع، با توجه به زمینه‌ها و با توجه به سئوالات اساسی و با توجه به تجربیات باید اظهار كرد، برای اینكه تعلیم وتربیت از چارچوب محدود مدرسه خارج شود و كاركردهای اجتماعی آن در پهنه توسعه اقتصادی و سیاسی، اجتماعی، ‌فرهنگی جامعه روشن گردد و دانش آموزان با محیط زندگی خود سازگار گردند. باید فعالیتهای اردویی سرلوحه روش های نوین آموزش و پرورش قرار گیرد.

چنین تحولی مستلزم اتخاذ تغییر در محتویات برنامه‌های آموزش و پرورش است. برای اینكه ما آموزش و پرورش پویا و فعال و سازنده داشته باشیم باید برگزاری اردوهای تربیتی -‌ آموزشی را دركنار فعالیتهای دیگر آموزشی قرار دهیم و معلمین مربوطه از آمادگی لازم و آموزش كافی در این زمینه برخوردار باشند. نهاد آموزش و پرورش برای برگزاری فعالیتهای اردویی دانش آموزان باید ملزم به ارائه مجوز و پرداخت هزینه‌های موجود باشد تا راه برای اردو رفتن دانش آموزان باز باشد و دانش آموزان بتوانند همگی با امید و نشاط به آینده در آن شركت كنند و معلمین از بار مسئولیت اردو بردن دانش آموزان شانه خالی نكنند.

هدف اصلی آموزش‌های جدید تنها پرداختن به ذهنیات و حافظه دانش آموزان نیست بلكه پرورش انسان سالم و با شخصیت مطلوب و خلاق ملاك این امر مهم است. در این پژوهش شناسایی راه های تثبت كاركردهای اردوهای تربیتی – آموزشی به عنوان مكمل و تكمیل كننده در نظام آموزش و پرورش است.

روش تحقیق