عنوان                                                                                                            شماره صفحه

چكیده………………………………………………………………………………………………………………. 1

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 3

 

بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………….. 5

 

اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 8

 

هدف کلی…………………………………………………………………………………………………………. 8

 

هدف فرعی……………………………………………………………………………………………………… 8

 

سوال پژوهش:………………………………………………………………………………………………….. 8

 

فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………….. 8

 

اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………….. .. 8

 

تعاریف نظری………………………………………………………………………………………………….. 9

 

تعاریف عملیاتی………………………………………………………………………………………………… 9

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… .. 13

 

مفهوم استرس…………………………………………………………………………………………………. 13

 

نكات ضروری در مورد مفهوم فشار عصبی…………………………………………………………. 16

 

مدل های استرس…………………………………………………………………………………………….. 16

 

)1 مدل مبتنی بر محرك…………………………………………………………………………………… . 17

 

)2 مدل مبتنی بر تاثیر متقابل…………………………………………………………………………….. 17

 

)3 الگوی جنبه پردازی…………………………………………………………………………………….. 19

 

روش های پیشگیری از ایجاد استرس…………………………………………………………………….. 20

 

الف- واکنشهای استرس کلی هستند……………………………………………………………………… 20

 

ب- واکنشهای استرسی اقتصادی هستند……………………………………………………………… .. 21

 

ج- طرح ده یا خود به خودی بودن واکنشهای استرس……………………………………………… 22

 

د- واکنشهای استرس برانگیزاننده هیجان اند…………………………………………………………. 23

 

سه الگوی هیجانی بسیار با اهمیت………………………………………………………………………. 23

 

 

-1 خشم………………………………………………………………………………………………….. 23

 

-2 ترس…………………………………………………………………………………………………. 23

 

-3 اضطراب…………………………………………………………………………………………… 23

 

ز

 

هـ- واکنشهای استرسی تعیین کننده های داخلی و خارجی دارند…………………………………. 24

 

استرس به عنوان پاسخ درونی……………………………………………………………………………. 24

 

مقابله با استرس………………………………………………………………………………………………. 26

 

-1 شبكه روابط اجتماعی……………………………………………………………………………. 26

 

-2 مهارتهای حل مشكل……………………………………………………………………………… 26

 

-3 اعتقادات خانوادگی و فردی……………………………………………………………………. 26

 

-4 منابع مالی………………………………………………………………………………………….. 27

 

-5 سالمتی ، انرژی ، ویژگی های اخالقی و شخصیتی…………………………………… .. 27

 

انواع روش های مقابله………………………………………………………………………………………… 27

 

-1راهبردهای ابزاری……………………………………………………………………………….. 27

 

-2راهبردهای درون روانی………………………………………………………………………… 27

 

-3مهار فعالیت…………………………………………………………………………………………. 27

 

-4جستجوی اطالعات…………………………………………………………………………………. 27

 

شیوه های مقابله………………………………………………………………………………………………. 27

 

مكانیزم های دفاعی…………………………………………………………………………………… 27

 

رفتارهای غیر انطباقی………………………………………………………………………………. 27

 

پی پروایی………………………………………………………………………………………………. 27

 

اجتماعی شدن………………………………………………………………………………………….. 27

 

برخورد منفعالنه……………………………………………………………………………………….. 28

 

اقدامات در جهت کنترل استرس…………………………………………………………………………. 28

 

تغییر در تفكر………………………………………………………………………………………….. 28

 

رژیم غذایی…………………………………………………………………………………………….. 29

 

ورزش و تمرینات منظم روزانه………………………………………………………………….. 29

 

تنفس ، یوگا…………………………………………………………………………………………….. 30

 

خواب…………………………………………………………………………………………………….. 30

 

اوقات فراقت و تفریح………………………………………………………………………………… 31

 

عقاید……………………………………………………………………………………………………… 31

 

سیستم حمایتی………………………………………………………………………………………….. 32

 

شوخی……………………………………………………………………………………………………. 33

 

انحراف ذهن……………………………………………………………………………………………. 33

 

ح

 

بیانات شخصی خود آفرین………………………………………………………………………….. 33

 

روش های کنار آمدن با استرس…………………………………………………………………………….. 34

 

روش مستقیم…………………………………………………………………………………………………… 34

 

کنار آمدن دفاعی……………………………………………………………………………………………… 34

 

منابع الزم برای مبارزه با استرس……………………………………………………………………….. 34

 

ادبیات نظری………………………………………………………………………………………………….. 35

 

راه های مقابله با استرس از دیدگاه پزشكی…………………………………………………………… .. 36

 

دیدگاه روانشناسی…………………………………………………………………………………………….. 38

 

شخصیت نوع اول…………………………………………………………………………………………… 39

 

دومین نوع شخصیت………………………………………………………………………………………… 39

 

سومین نوع شخصیت……………………………………………………………………………………….. 39

 

پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 40

 

فصل سوم: روش پژوهش

 

روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 46

 

جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………… 46

 

نمونه پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 46

 

ابزار پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 46

 

چگونگی جمع اوری اطالعات…………………………………………………………………………….. 47

 

تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………. 47

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

 

جدول شماره : 1 فراوانی و درصد فراوانی دانشجویان……………………………………………. 49

 

جدول شماره : 2 تعداد شرکت کننده و نمرات تجربه استرس…………………………………….. 49

 

جدول شماره : 3 تعداد شرکت کننده و نمرات تجربه استرس…………………………………….. 49

 

جدول شماره : 4 تجزیه و تحلیل واریانس یكطرفه………………………………………………….. 50

 

جدول شماره : 5 شاخص های آماری محاسبه شده برای دانشجویان پسر و دختر…………… 50

 

جدول شماره : 6 آزمون T و تفاوت میانگین…………………………………………………………. 51

 

جدول شماره : 7 تحلیل واریانس یكطرفه و مقایسه ی دانشجویان پسر و دختر……………… 52

 

جدول شماره : 8 بررسی مقیاس کنار آمدن رویارویانه دانشجویان پسر و دختر…………… . 54

 

جدول شماره : 9 بررسی مقیاس دوری جویی دانشجویان پسر و دختر………………………… 54

 

جدول شماره : 10 بررسی مقیاس خویشتن داری دانشجویان پسر و دختر……………………. 55

 

جدول شماره : 11 بررسی مقیاس جستجوی حمایت اجتماعی دانشجویان پسر و دختر……. 55

 

 

ط

 

جدول شماره : 12 بررسی مقیاس مسئولیت پذیری دانشجویان پسر و دختر…………………. 55

 

جدول شماره : 13 بررسی مقیاس گریز – اجتناب دانشجویان پسر و دختر…………………… 56

 

جدول شماره : 14 بررسی مقیاس حل مدیرانه مسئله دانشجویان پسر و دختر……………… . 56

 

جدول شماره : 15 بررسی مقیاس ارزیابی مجدد مثبت دانشجویان پسر و دختر……………. 57

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

 

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………. 58

 

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………. 59

 

محدودیت ها…………………………………………………………………………………………………… 60

 

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………….. 61

 

ضمائم

 

پرسشنامه روش های کنار آمدن الزاروس…………………………………………………………….. 63

 

 

چكیده

 

 

پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان تحمل استرس بین دانشجویان پسر و دختر رشته روانشناسی صورت گرفته است. طرح پژوهش از نوع پی رویدادی بود واز طریق نمونهگیری در دسترس، 60نفـر دختر و پسر 30( پسر و 30 دختر ( انتخاب شدند .ابراز پژوهش شامل پرسشـنامه پرسشـنامه کنـار امدن الزاروس بود. فرضیه تحقیق با بهره گرفتن از روش T مستقل مورد بررسی قـرار گرفـت و بعـد از انجام این پژوهش و با توجه به تجزیه و تحلیل ابزار پژوهشی، به این نتیجه دست یافتیم که تنها در برخی مقیاس ها آن هم نه در حد اطمینان کامل تفاوت به چشـم مـی خـورد. بنـابراین دو فرضـیه پژوهش مورد قبول واقع نشد و به این نتیجه دست یافتیم که بین میزان تحمل استرس دانشجویان پسر و دختر تفاوت معنی داری وجود ندارد و همچنین بین میزان تحمل استرس دانشجویان پسر و دختر رشته روانشناسی تفاوت معنی داری وجود ندارد.

 

کلید واژه: استرس،خویشتن داری، مسئولیت پذیری، حل مدیرانه.

 

 

فصل اول

 

 

کلیات پژوهش

 

 

مقدمه :

 

 

افراد جامعه کنونی بیش از پیش نسبت به استرس و پیامدهای آن هوشیار شـده انـد . بزرگسـاالن ، نوجوانان و حتی کودکان از آلودگی محیط زیست امكان وقوع یک جنگ هسته ای به پایان رسیدن منابع طبیعی وجوه اافزوده های غذایی و مواد سـرطان زا و …. سـخن مـی گوینـد و تمـامی اسـالل بخشی از زندگی روزمره را تشكیل می دهند . زندگی عصر ما چنان است که در اغلـ خـانواده هـا پدر و مادر هر دو باید کار کنند تا بتوانند هزینه ای روز افزون را تامین نمایند . طالق افزایش یافته ، ازدواج مجدد هم امری نا ممكن نیست افزون رسانه های گروهی ، افراد به مشاهده ی صحنه های جنگ خشونت ، تخری ، بی رحمی و مرگ و کشتار عادت داده اند )استوا ، )1998

 

استرس یكی از مفاهیم مهم در مطالعه روانشناسی و بهداشت روانی به شمار می آیـد و بـه کفیـات گوناگون در زندگی اطالق می شود و به عنوان علل بسیاری از درد ها ، ناراحتی ها و بیمـاری هـا و بیماری ها تلقی می شود . مردم عادی آن را پدیده ای رنج آور و ناخوشایند ، پزشـكان مسـئله را از دید واکنش های فیزولوژیک روانپزشكان بنا را بر فشارهای عصبی و بـه کـار بـردن مكانسـیم هـای سایكوفیزیولوژیک و باالخره روانشناسان آن را تغییر رفتار و حـاالت هیجـانی و بحرانـی مـی داننـد )اتكینسون ، ترجمه براهنی ، ) 1368

 

مطالعه استرس به عنوان احساس حاصل از ارزیابی موقعیتی به عنوان فشار یا اضافه باری بـه منـابع روانشناختی ، مطالعه چگونگی تعادل بین جسم و روان است . محققان بر این نكته توافق دارند کـه ما را در وریطه ی یک همه گیری استرس هستیم که باعث بیماری و حتـی مـرگ مـی شـود . امـا درباره ی چگونگی تعریف استرس توافق کمتری دارند . تعریف استرس دشوار است . نظریه پردازان مختلف این اصطالح را به شیوه های مختلفی بكار برده اند . یكی از شیوه های رایج تعریف اسـترس در نظر گرفتن آن به عنوان محرك است . توماس هوامز )1979( استرس را واقعه محرکی کـه الزم است فرد با آن سازگار شود تعریف کرد . بنابراین استرس به عنوان یک محرك ، هر موقعیتی اسـت

 

 

 

که در خواست های غیر معقول و فوق العاده را داشته و نیازمند تغییر در الگوی زندگی جـاری فـرد باشد )هولمزو راهه )1976

 

موارد استرس به عنوان یک محرك شامل امتحان بالیای طبیعی و جدایی زناشویی است ایـن واقـع استرس زا هستند . چون فرد را ملزوم به انجام رفتارهای سازگارانه برای کنـار امـدن بـا درخواسـت های محیطی تحمل شده می کند .

استرس به شكل دیگر می تواند به صورت پاسخ فیزیولـوژیكی در نظـر گرفتـه شـود )سـیله )1976 طبق نظر هانس سیله فیزیولوژیست ، الگوی نا متمایز فعالیت فیزیولوژیكیذاتاً نـاگوار اسـت . زیـرا تند شدن ضربان ، قل ، تند شدن تنفس و افزایش تنش عضالنی و کارکرد تعادل حیاتی را مختـل می کند . طبق نظریه سیله ، هرگاه شخصی برای مدت طوالنی انگیختگی ، فیزیولـوژیكی را تجربـه کند )مثل بیمار ت دار ( بدن دچار استرس می شود . پژوهشگران دیگر می گویند واکنش استرس نه تنها تغییرات فیزولوژیكی بلكه اختالل واکنش هـای رفتـاری – حرکتـی )مثـل لـرزش دسـت ، اختالل های گفتاری( آشفتگی هیجانی و بدکاری شناختی را شامل می شود )الزاروس )1966

 

چون مردم به محرك های یكسان ، به صورت متفاوت واکنش نشان می دهند پس بایـد اسـترس را چیزی بیش از یک محرك در نظر گرفت . الزاروس و فوکلمن مخالف در نظـر گـرفتن اسـترس بـه عنوان پاسخ فیزیولوژیكی نیز هستند . بسیاری از وقـایع زنـدگی نظیـر ورزش و عاشـق شـدن ، بـه تشدید فعالیت دستگاه عصبی خودمختار می انجامد ولی شخص ورزش و عشـق را بـه عنـوان یـک عامل استرس زا تجربه نمی کند .

 

دانشجویان در جامعه ای زندگی می کنند که مشخصات بارز آن را می توان افزایش جمعیت ، شـهر نشینی گسترش موسسات و پیچیدگی تكنولوژی در ارتباطات دانست و ایـن مـوارد بـیش از پـیش انسانها و مخصوصاً دانشجویان را به هم نزدیک کرده و باعث شده تا آنها در جهت رقابت با سـایرین به تكاپو و تالش بیشتر وادار شوند . از این طریق افزایش توقعات و انتظارات روز افزون جامعه نیز در جهت رفع این توقعات و حل موارد فوق مسمر الثمر نخواهد بود . یكی از مهمترین موضوع که با آن

 

4

بیتر در این تحقیق سرو کار داریم استرس ها و عواملی که باعث این فشار های عصبی اسـت کـه همه دانشجویان با آن درگیر هستند که باید آنها را بشناسیم . امروزه استرس بـه عنـوان مهمتـرین فاکتور در جوامع می باشد که باعث به وجود آمدن امراض جسمی و اختالهای روانـی در رفتارهـای دانشجویان است . استرس در زندگی دانشجویان به شیوه های متفاوتی بروز می کند ، پرخاشـگری ناگهان در پاسخ به یک سوال ساده لوحانه ، سر درد شدید در پایـان یـک روزگـاری سـخت ، بـروز عصبانیت برای همین میزان تحمل دانشجویان به استرس نسبت به فاکتورهای شخصـیت و محـیط متفاوت است و آنها در دوران تحصیل استرس را تجربه می کنند . گروهـی از روانشناسـان رفتـاری استرس را بیماری شایع قرن نامگذاری کرده اند در حالی که در عصر حاضر که در آن هستیم عصـر استرس و فشارهای روانی و عصبی است دوره ای که در آن دانشجویان بیش از هر زمان دیگـری در معرض عوامل وجود استرس قرار گرفته و مسالل و مشكالت بی شماری از هر طـرف آنهـا را احاطـه کرده است .

 

بیان مسئله :

 

 

استرس به سه مفهوم در نظر گرفته شده است )الهه میرزایی ، ) 1378 در یک رویكرد ، تمرکـز بـر محیط معطوف است و استرس به عنوان محرك توصیف شده است که شامل واقعـه یـا رشـته ای از شرایط ویژه به عنوان مثال ، زمانی که فرد می گوید شغل من بسـیار پـر اسـترس اسـت از همـین دیدگاه به مفهوم استرس نگاه کرده است . وقایع و شرایطی تهدید کننده یـا زیـان بخـش انـد و در نتیجه احساس تنش ایجاد می کند ، استرس زا خوانده می شود .

 

رویكرد دوم استری را به عنوان پاسخ در نظر گرفته و تمرکز آن بر واکنش مردم به عوامل استرس زا ست . از این دیدگاه مردم به نقشی که احساس می کنند استرس می گویند ، مانند زمانی کـه فـرد می گوید : به هنگام سخنرانی احساس استرس می کنم . پاسخ فرد شامل دو جـز مـرتبط بـا هـم است . جز شناختی که شامل رفتار ، الگوی فكری و احساسات است . مانند زمانی که احساس مـی

 

 

5

 

کنید عصبی هستید و جز فیزیولوژیكی که برانگیختگی های جسمی را در بر می گیرد مانند زمانی که قلبتان تند تند می زند دهانتان خشک می شود و عرق می کند )الهه میرزایی ، )1378

 

رویكرد سوم ، استرس را فرایندی می دانند که در عین آنكه در برگیرنده استرس زا هـا و فرسـایش هاست اما بعد مهم دیگری را نیز به آن می افزاید و آن رابطه ی میان فرد و محیط است ) به نقل از همان کتاب( این فرایند شامل تعامل ها و تطابق های دایم مسان فرد و محیط است که هر یک بـر دیگری اثر می گذارد و از دیگری اثر می پذیرد و بر اساس این نظریه ، استرس تنها یک محرك یـا پاسخ نیست بلكه فرایندی است که فرد می تواند از طریق راهكارهای رفتاری ، شناختی و احساسی به گونه ای فعال از تاثیرات آن بكاهد .

 

ارزیابی وقایع به عنوان پر استرس به دو گونه گروه از عوامل بستگی دارد ، عواملی که مربوط به فرد است و عواملی که به موقعیت بستگی دارد . عوامل فردی شامل ویژگی هـای شخصـیتی ، هـوش و انگیزش فرد می شود برای مثال ، افراد برخوردار از عزت نفس باال بر این باورند که توانایی های الزم را برای برآوردن نیازهای یک موعیت را دارند . در صورت مواجهه با موقعیتی پـر اسـترس ، ممكـن است به عوض تهدید انگیز قلمداد کردن آن را به گونه ای مبارزه طلبی ببینند . در مورد انگیزه می توان گفت که هر چه هدف بیشتر در معرض خطر قرار گیرد و مهم تر باشد ، فـرد میـزان اسـترس بیشتر را ارزیابی خواهد کرد )الهه میرزایی ، )1378

 

الیس معتقد است باورهای غیر منطقی بسیاری از مردم موج افزایش استرس آنها می شود عواملی که موقعیتی را پر استرس می کند در وهله ی اول وقـایعی هسـتند کـه ملزومـات شـدیدی را مـی طلبند )پرسون و نیوفلد ، )1987

به عنوان مثال ، بیماری که در انتظار عمل جراحی دردناکی را می کشد ، این موقعیـت را پـیش از انجام گرفتن سنجش فشار خود استرس زا می بینند . گـذارهای زنـدگی نیـز اسـترس زا هسـتند ) موس و شفر ، )1986

 

 

6

 

زندگی شامل وقایع مهمی است که مستلزم گذر کردن از یـک مرحلـه یـا موقعیـت بـه مرحلـه یـا موقعیت دیگر است که باعث ایجاد تغییرات بسیار زیاد و ملزومات جدیدی در زندگی می شوند . ازدواج کردن – رفتن به دانشگاه به ویژه اگر از شهر و خانه مان دور باشـد – والـد شـدن – شـاغل بودن – تغییر محل – از دست دادن همسر ، طالق گرفتن .

 

استرس در زندگی روزمره به وفور دیده می شود و همه افراد به دفعات متعدد تحت تـاثیر اسـترس قرار می گیرند و آن را تجربه می کنند و وقتی که کسی دچار اسـترس شـده وارد محـیط درس یـا دانشگاه میشود معموالً همه دوستان و هم کالسی ها متوجـه مـی شـوند و در تعامـل بـا دیگـران استرس فرد به آنها سرایت می کند .

 

برای همین و آنچه گفتم در این تحقیق به بررسی میزان تحمل استرس دانشـجویان پسـر و دختـر رشته روانشناسی می پردازیم و به این دلیل که دانشجویان در محیط دانشگاه با عوامـل اسـترس زا برخورد دارند . می خواهیم بدانیم چه عواملی دانشجویان را با توجه به سطوح مختلف آنها در کالس دچار استرس می کند . این عوامل چه چیزهایی هستند و شیوه های مقابله با اسـترس دانشـجویان پسر و دختر را بررسی کنیم . پس از توضیحات مختصر داده شد این سـوال مطـرح مـی شـود کـه چگونه می توان میزان تحمل استرس دانشجویان را باال برد؟

 

به نظر می رسد یكی از رویكردهایی که بتوان در پاسخ گویی به سواالت مزبـور از آن یـاری گرفـت رویكرد شناختی – رفتاری باشد . چرا که با بررسی اجمالی ، مشـخص مـی شـود هـر یـک از ایـن مفاهیم به نوعی بستگی به حاالت شخصیتی ، عزت نفس ، اعتماد بـه نفـس و بـه آن نگـرش هـا ، باورها و عقاید و تفكرات فرد دارد – پژوهش ها نشان داده که آرامش گام بـه گـام ماهیچـه هـا در کاهش استرس بسیار موثر است . افراد با بهره گرفتن از تجارب خود ، مهارتهای کنار آمدن را شامل راهكارهایی که پیش از آن خودشان به کار برده با بكار گرفتن آنها را به وسیله دیگران دیده اند می آموزند ، روانشناسان بر آموزش کنار آمدن با استرس ، روش هایی تدوین کرده انـد . بعضـی از ایـن روشها به طور عمده به رفتار فرد می پردازند و بعضی به فرایند تفكر )الهه میرزایی ، )1378

 

7